Charles Kindleberger và Học thuyết về Suy thoái Kinh tế Toàn cầu

Charles Kindleberger, một nhà sử học kinh tế, đã đưa ra khái niệm “Vòng xoáy Kindleberger” trong cuốn sách The World in Depression xuất bản năm 1973. Đây là một biểu đồ về thương mại thế giới từ năm 1929 đến năm 1933, mô phỏng như nước chảy quanh cống hoặc một con vật cuộn tròn thành quả bóng. Gần đây, biểu đồ này thu hút sự quan tâm trở lại như một minh chứng về tác hại mà chủ nghĩa bảo hộ gây ra đối với nền kinh tế toàn cầu.

Trong cuốn sách của mình, Kindleberger đã lập biểu đồ về cách nền kinh tế thế giới tự quay vào chính nó trong giai đoạn cuối những năm 1920 và 1930. Ông cho thấy nền kinh tế toàn cầu đã tự đẩy mình vào khủng hoảng như thế nào. Ngoài ra, ông cũng giới thiệu khái niệm “Khoảng cách Kindleberger”, chỉ ra sự thiếu hụt vai trò lãnh đạo trong việc ổn định kinh tế.

Kindleberger từng có nhiều kinh nghiệm thực tiễn về suy thoái kinh tế. Ông hoàn thành luận án trong những năm 1930, làm việc tại Bộ Tài chính Hoa Kỳ với Harry Dexter White – người đứng sau hệ thống tỷ giá hối đoái cố định sau Thế chiến I. Sau đó, ông làm việc tại Cục Dự trữ Liên bang New York và Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, góp phần xây dựng Kế hoạch Marshall để tái thiết châu Âu sau Thế chiến II. Sau nhiều năm gắn bó với công việc nhà nước, ông chuyển sang giảng dạy tại Học viện Công nghệ Massachusetts (MIT), nơi ông là một trong những thành viên đầu tiên của khoa kinh tế.

Tại MIT, ông không đi theo hướng mô hình toán học như các đồng nghiệp nổi tiếng Paul Samuelson hay Robert Solow. Thay vào đó, ông tập trung vào phương pháp “kinh tế học lịch sử”, tin rằng cảm nhận nghệ thuật về các mối quan hệ kinh tế đôi khi quan trọng hơn các công thức toán học.

Trong cuốn The World in Depression, Kindleberger tìm cách giải đáp ba câu hỏi: Khủng hoảng kinh tế bắt đầu từ đâu, tại sao nó lan rộng và vì sao nó kéo dài. Ông cho rằng suy thoái kinh tế là hệ quả của việc thiếu một quốc gia dẫn đầu đủ mạnh để ổn định nền kinh tế toàn cầu. Ông nhận định Anh không đủ khả năng, còn Mỹ không muốn đảm nhận vai trò đó. Kết quả là một khoảng trống lãnh đạo kinh tế đã khiến nền kinh tế thế giới rơi vào khủng hoảng.

Kindleberger nhấn mạnh rằng sự ổn định kinh tế không phải là một trạng thái tự nhiên mà cần được đảm bảo bởi một quốc gia bá chủ, có khả năng mở cửa thị trường, điều chỉnh tài chính và đóng vai trò “người cho vay cuối cùng”. Ông chỉ trích cách tiếp cận của Tổng thống Donald Trump, cho rằng Mỹ không còn muốn gánh vác trách nhiệm này, trong khi các cường quốc khác như EU hay Trung Quốc chưa đủ sức thay thế.

Hélène Rey từ Trường Kinh doanh London gọi đây là “Khoảng cách Kindleberger mới”, khi Mỹ – bá chủ hiện tại – không còn muốn đảm nhận vai trò đảm bảo sự ổn định toàn cầu, còn EU chưa đủ mạnh. Rey cho rằng các ngân hàng trung ương châu Âu nên tìm cách giảm phụ thuộc vào đồng đô la, tích lũy dự trữ và tìm hướng phát triển đồng euro thành một loại tiền tệ quốc tế.

Robert McCauley từ Đại học Boston đề xuất việc thành lập “liên minh đô la” giữa các ngân hàng trung ương đã có sẵn dự trữ lớn, nhằm chủ động ứng phó trước các cuộc khủng hoảng. Mặc dù điều này có thể giúp củng cố vai trò của đồng đô la trong ngắn hạn, nhưng về lâu dài, có thể đẩy nhanh quá trình suy giảm bá quyền tiền tệ của Mỹ.

Qua lý thuyết của Kindleberger, các nhà kinh tế học nhận thấy rằng nền kinh tế toàn cầu luôn cần một quốc gia dẫn đầu để đảm bảo ổn định, và việc từ chối vai trò này có thể dẫn đến những biến động khó lường.

Theo Economist