Market Taker là gì? Phí và vai trò trong giao dịch crypto

Market taker là ai và vì sao mỗi cú bấm lệnh của bạn có thể làm giá nhảy nhẹ hoặc trượt mạnh. Nếu bắt gặp từ ngữ chưa quen, hãy mở bộ thuật ngữ trade coin nền tảng để tra nhanh rồi đọc tiếp.

Market Taker là gì

Market taker là bên vào lệnh và khớp ngay với bảng giá đang có. Bạn dùng lệnh thị trường thì bạn là taker. Bạn đặt lệnh giới hạn nhưng giá hiện tại đã chạm và khớp tức thì thì bạn vẫn là taker. Mỗi cú bấm sẽ rút thanh khoản khỏi sổ lệnh. Giá có thể nhích đi vài bước tùy độ sâu.

Trái ngược của taker là market maker. Maker đặt lệnh chờ để bổ sung thanh khoản. Hai nhóm này tạo nhịp khớp lệnh trong suốt phiên.

Vai trò trong thanh khoản

Khớp lệnh ngay

Taker giúp giao dịch diễn ra tức thì. Không có taker thì bảng giá chỉ nằm chờ. Khi bạn cần vào ra nhanh, lựa chọn hợp lý là khớp ngay dù chi phí có thể cao hơn một chút.

Phí taker và chi phí ẩn

Thông thường phí giao dịch của taker sẽ cao hơn maker.

Nhiều sàn áp dụng phí taker cao hơn phí maker để khuyến khích bổ sung thanh khoản. Ngoài phí sàn còn có chi phí ẩn đến từ chênh lệch mua bán. Khái niệm này là spread. Spread hẹp giúp bạn vào lệnh tiết kiệm. Spread rộng làm hao hụt lớn hơn.

Cách hoạt động của taker

Market Taker được xác định khi bạn đặt một lệnh mua hoặc bán được khớp ngay lập tức với các lệnh đã có trên sổ lệnh, do đó lấy đi thanh khoản khỏi thị trường.

Lệnh thị trường

Lệnh thị trường quét từ mức giá tốt nhất cho tới khi đủ khối lượng. Nó đi thẳng vào sổ lệnh và khớp dọc theo các nấc đang treo. Lệnh càng lớn thì mức trượt càng nhiều. Trước khi bấm lệnh kiểu này, nên liếc qua order book để ước lượng trượt giá có thể gặp.

Lệnh giới hạn khớp ngay

Lệnh giới hạn vẫn được tính là taker nếu khớp ngay khi đặt. Dấu hiệu đơn giản là lệnh của bạn có rút thanh khoản ra khỏi sổ hay không. Nếu có thì đó là hành vi của taker.

Ảnh hưởng đến giá và spread

Trượt giá

Trượt giá là chênh lệch giữa mức bạn kỳ vọng và mức thực tế sau khớp. Nó tăng lên khi độ sâu mỏng hoặc khi biến động mạnh. Với cặp nhỏ, một lệnh vừa phải cũng có thể cuốn qua nhiều nấc.

Độ sâu sổ lệnh

Độ sâu là lượng khối lượng chờ tại mỗi mức giá. Độ sâu dày thì lệnh ít trượt. Độ sâu mỏng thì nguy cơ trượt cao. Độ sâu thay đổi theo giờ và theo sự kiện. Hình thành thói quen nhìn nhanh vài nấc gần giá trước khi bấm sẽ giúp bạn chủ động hơn.

So sánh maker và taker

Khi nào nên là taker

Khi bạn cần vào ra ngay. Khi có tín hiệu rõ và không muốn lỡ nhịp phá cản. Khi cần thoát vị thế để bảo toàn tài khoản. Trong các tình huống này, trả thêm chi phí để chắc chắn khớp là hợp lý. Bạn có thể gắn sẵn stop order để tự động thoát nếu kịch bản hỏng.

Khi nào nên là maker

Khi thị trường đi ngang. Khi bạn không vội. Khi muốn giảm phí và kiểm soát mức giá. Đặt lệnh giới hạn ở vùng mong muốn rồi kiên nhẫn chờ. Cách này hợp với người lập kế hoạch cho từng phiên. Tham khảo nhịp độ công việc trong bài day trader.

Market taker trong crypto và lưu ý rủi ro

Trên sàn tập trung, taker bấm lệnh và khớp với bảng giá do maker treo. Cơ chế rõ ràng vì bạn nhìn thấy mức giá và khối lượng ở từng nấc. Trên sàn phi tập trung theo mô hình AMM, bạn là taker với bể thanh khoản tự động. Bạn đổi một đồng lấy một đồng khác theo công thức định giá. Bạn đặt mức trượt tối đa để hệ thống dừng lại nếu điều kiện xấu. Hai cơ chế khác nhau nhưng cùng câu hỏi. Tôi sẽ khớp ở đâu và chấp nhận trượt bao nhiêu phần trăm.

Giờ kém thanh khoản là lúc taker thiệt thòi. Bảng giá mỏng và spread giãn. Một lệnh trung bình cũng có thể kéo giá đi xa. Cặp vốn hóa nhỏ tạo rủi ro tương tự vì độ sâu ít và khoảng trống lệnh lớn. Khi buộc phải vào ra trong bối cảnh như vậy, hãy giảm khối lượng và ưu tiên lệnh giới hạn. Bạn cũng có thể chia lệnh thành nhiều phần để tránh xáo trộn giá.

Taker còn nên để ý tâm lý phái sinh. Nếu tỷ lệ vị thế nghiêng mạnh về một phía thì cú quét ngược rất dễ xảy ra. Dữ liệu ở tỷ lệ long short giúp bạn ước lượng độ lệch để tránh mua đuổi đúng lúc đám đông bị ép cắt lỗ. Khi giao dịch giao ngay, bối cảnh khớp lệnh ở spot market cũng cho bạn cách ước lượng chi phí trước khi hành động.

Thuật ngữ liên quan

Order book và depth

Order book là danh sách lệnh chờ mua và chờ bán. Depth là tổng khối lượng tích lũy theo từng mức. Hai khái niệm này là bản đồ khi bạn ước lượng trượt giá thực tế.

Slippage và tick size

Slippage là chênh lệch giữa giá mong muốn và giá khớp. Tick size là bước nhảy giá tối thiểu. Tick lớn làm bảng giá kém mịn và chi phí ẩn cao hơn. Khái niệm chênh lệch mua bán cũng được trình bày trung lập tại Wikipedia – Bid–ask spread.

Kết luận market taker

Taker là bên rút thanh khoản để được khớp ngay. Tốc độ là lợi thế. Chi phí là spread và trượt giá. Bạn chọn làm taker khi cần hành động tức thì. Bạn chọn làm maker khi muốn kiểm soát mức giá và phí. Trước mỗi cú bấm, hãy nhìn sổ lệnh, ước lượng độ sâu, cân nhắc rủi ro theo khối lượng. Khi bạn hiểu rõ mình đang là ai ở phía còn lại của cú khớp, bạn sẽ giao dịch bình tĩnh hơn và tiết kiệm hơn.