Order Book là gì? Cách đọc sổ lệnh khi giao dịch crypto

Order book là gì và vì sao nó giống như màn hình radar của thị trường. Chỉ cần liếc qua vài giây, bạn đã biết nơi nào dày lệnh, nơi nào trống lệnh và khả năng trượt giá của cú bấm tiếp theo. Nếu gặp thuật ngữ chưa quen ở phần đầu, bạn có thể mở sổ tay thuật ngữ giao dịch để tra nhanh rồi quay lại đọc tiếp.

Order Book là gì

Order book là bảng ghi thời gian thực các lệnh chờ mua và chờ bán của một tài sản. Mỗi hàng thể hiện mức giá và khối lượng sẵn có ở mức đó. Bảng giá chia hai nửa. Bên trái là lệnh mua. Bên phải là lệnh bán. Lệnh mới thêm vào sẽ xếp theo nguyên tắc giá tốt trước rồi đến thời gian đặt trước. Khi lệnh thị trường đi vào, hệ thống khớp dần từ mức tốt nhất trở xuống hoặc lên trên.

Order book không dự đoán tương lai, nhưng cho bạn biết hiện tại đang có gì trên kệ hàng. Bạn thấy mức độ dày mỏng ở từng nấc. Bạn ước lượng chi phí ẩn trước khi vào lệnh. Với người giao dịch, đây là nguồn dữ liệu gần như quan trọng nhất sau biểu đồ giá. Bạn có thể đối chiếu định nghĩa trung lập tại Wikipedia – Order book để hiểu cách hệ thống vận hành trong thị trường crypto.

Thành phần của Order Book

Sổ lệnh gồm bai phe bán và mua trên sàn giao dịch crypto.

Bid và Ask

Bid là mức giá người mua sẵn sàng trả. Ask là mức giá người bán sẵn sàng nhận. Best bid là giá mua cao nhất hiện có. Best ask là giá bán thấp nhất hiện có. Hai con số này thay đổi theo từng lệnh đi vào hoặc bị hủy. Khoảng cách giữa chúng cho bạn biết thị trường đang chặt hay lỏng.

Spread và giá giữa

Spread là chênh lệch giữa best ask và best bid. Spread hẹp thì chi phí vào lệnh thấp. Spread rộng thì chi phí cao. Giá giữa là số nằm giữa hai mức này. Một cú bấm bằng lệnh thị trường luôn trả cái giá là đi qua spread. Bạn có thể đọc sâu hơn về tác động chi phí trong bài spread là gì.

Độ sâu và bậc giá

Độ sâu là tổng khối lượng chờ tại các mức giá kế cận. Bậc giá là từng nấc mà sàn cho phép đặt lệnh. Độ sâu dày thì lệnh của bạn ít trượt. Độ sâu mỏng thì giá có thể nhảy bậc. Nhìn vào cột khối lượng tích lũy theo từng nấc, bạn sẽ biết lệnh lớn cần đi qua bao nhiêu nấc mới đủ khớp.

Cơ chế khớp lệnh

Ưu tiên giá và thời gian

Hệ thống ưu tiên giá tốt trước rồi đến thời gian đặt trước. Lệnh mua giá cao hơn xếp trước lệnh mua giá thấp hơn. Nếu cùng giá thì ai đặt sớm đứng trước. Khi có lệnh đối ứng đi vào, hệ thống khớp từ trên xuống hoặc từ dưới lên theo nguyên tắc này.

Lệnh giới hạn và lệnh thị trường

Lệnh giới hạn nằm chờ trong sổ. Lệnh thị trường khớp ngay với mức tốt nhất. Nếu bạn đặt lệnh giới hạn nhưng khớp ngay vì giá hiện tại đã chạm thì hành vi đó vẫn là rút thanh khoản. Khi bấm lệnh, hãy tự hỏi. Lệnh này có lấy hàng khỏi kệ không. Nếu có thì đó là hành vi của taker. Nếu không thì bạn đang bổ sung hàng như maker. Quy tắc đặt dừng tự động bạn có thể xem trong bài lệnh stop order để bớt phải canh tay.

Maker và Taker trong order book

Phí maker và phí taker

Maker đặt lệnh chờ để cung cấp thanh khoản. Taker khớp ngay để rút thanh khoản. Phí maker thường thấp hơn để khuyến khích bảng giá có nhiều lớp hơn. Phí taker cao hơn một chút vì bạn được khớp tức thì. Vai trò của maker được giải thích kỹ trong bài market maker là gì. Góc nhìn đối diện nằm ở bài market taker là gì.

Thanh khoản và trượt giá

Slippage và tick size

Trượt giá là chênh lệch giữa mức bạn kỳ vọng và mức bạn nhận sau khi khớp. Nó phình ra khi độ sâu mỏng hoặc khi có tin tức. Tick size là bước nhảy giá tối thiểu. Bước giá lớn làm bảng giá kém mịn và đẩy chi phí ẩn lên cao. Trước khi vào lệnh, hãy nhìn vài nấc gần giá hiện tại để ước lượng mức trượt có thể gặp.

Khi spread giãn

Spread giãn vào giờ kém thanh khoản hoặc ngay sau tin bất ngờ. Maker rút bớt bảng giá. Taker đẩy mạnh vào hai đầu dẫn tới bảng giá thưa dần. Một lệnh vừa phải cũng có thể kéo giá đi xa. Khi gặp bối cảnh này, giảm khối lượng và ưu tiên lệnh giới hạn là cách giữ chi phí ổn định hơn.

Cách đọc order book trong crypto

Vùng đỡ và vùng chốt

Nhìn cột lệnh mua để tìm vùng đỡ. Khối lượng dày và nằm sát giá hiện tại là vùng có xác suất đỡ giá. Nhìn cột lệnh bán để tìm vùng chốt. Khối lượng dày ở phía trên là nơi dễ có lực chốt lời. Đừng chỉ nhìn một khung. Kết hợp với vùng hỗ trợ kháng cự trên biểu đồ để tăng độ tin cậy. Nền tảng cấu trúc đỉnh đáy bạn có thể ôn lại ở lý thuyết Dow và ký hiệu HH HL LH LL. Nếu muốn lọc tín hiệu bằng nến và vùng giá, hãy xem thêm price action.

Dòng lệnh và Time and Sales

Time and Sales là dòng ghi các lệnh vừa khớp. Khi dòng lệnh toàn giao dịch chủ động mua ở mức tăng dần mà order book không rút mỏng, đó là dấu hiệu lực mua thật. Khi dòng lệnh dồn dập nhưng bảng giá đứng im, có khả năng gặp hấp thụ. Kết hợp dòng lệnh với khối lượng giao dịch để tránh bị đánh lừa bởi một vài lệnh lớn ngắn hạn.

Order book trên CEX và DEX

Sổ lệnh truyền thống

Trên sàn tập trung, sổ lệnh thể hiện trực tiếp lệnh chờ theo từng nấc. Bạn thấy best bid và best ask. Bạn thấy độ sâu tích lũy. Cơ chế khớp dựa trên ưu tiên giá và thời gian. Khi giao dịch giao ngay, bối cảnh toàn cục ở spot market giúp bạn hiểu vì sao giờ cao điểm lại khớp mượt hơn.

AMM không có sổ lệnh

Trên sàn phi tập trung theo mô hình AMM, không có sổ lệnh theo nấc. Thanh khoản nằm trong bể và giá do công thức xác định. Bạn đặt mức trượt tối đa để kiểm soát rủi ro. Ở cặp nhỏ, bể mỏng khiến lệnh trung bình cũng trượt nhiều. Vì vậy khi swap trên AMM, hãy nhìn thanh khoản bể và cân nhắc chia nhỏ đơn hàng.

Maker và taker ảnh hưởng tới chiến lược

Trong giờ bình thường, hãy ưu tiên lệnh giới hạn để hưởng phí maker thấp và kiểm soát giá vào. Khi thị trường bứt phá qua kháng cự rõ ràng, lệnh thị trường giúp bạn không lỡ nhịp. Dù chọn cách nào, luôn có kế hoạch thoát. Bạn có thể đặt sẵn dừng lỗ để tự động bảo vệ. Nhìn tâm lý đòn bẩy ở tỷ lệ long short cũng giúp bạn tránh mua đuổi ngay trước cú quét.

Thuật ngữ liên quan

Best bid best ask

Best bid là giá mua cao nhất hiện tại. Best ask là giá bán thấp nhất hiện tại. Hai con số này tạo thành spread. Khi spread hẹp, chi phí vào lệnh giảm. Khi spread rộng, cẩn trọng với trượt giá.

Level 1 và Level 2

Level 1 là dữ liệu best bid và best ask. Level 2 là dữ liệu nhiều nấc sâu hơn với khối lượng tích lũy. Người giao dịch ngắn hạn nên học cách đọc Level 2 để ước lượng rủi ro khi bấm lệnh.

IOC FOK GTC

IOC là khớp ngay phần có thể và hủy phần còn lại. FOK là khớp toàn bộ ngay hoặc hủy. GTC là tồn tại cho đến khi khớp hoặc bạn hủy. Mỗi chế độ phù hợp một tình huống khác nhau. Bạn chọn theo mục tiêu của lệnh.

Kết luận order book

Order book là bản đồ thanh khoản của thị trường. Nó cho bạn biết ở đâu dày lệnh và ở đâu trống lệnh. Nó giúp bạn ước lượng chi phí trước khi bấm. Hãy tập thói quen liếc một giây trước mỗi giao dịch. Hãy kết hợp với cấu trúc xu hướng và dòng lệnh để quyết định vào ra. Khi bạn hiểu bảng giá đang nói gì, bạn sẽ bớt ngạc nhiên bởi những cú shock giá, và bạn sẽ quản trị rủi ro tốt hơn trong cả lúc uptrend và downtrend.