Spread là gì? Hiểu chênh lệch giá mua bán trong trade coin

Spread là gì? Nếu bạn từng thấy cùng một lúc có giá mua và giá bán khác nhau cho một cặp coin, phần chênh lệch đó chính là spread. Hiểu rõ spread giúp bạn ước lượng chi phí thật sự mỗi lần vào/ra lệnh trong crypto. Nếu gặp thuật ngữ chưa rõ, hãy mở nhanh từ điển thuật ngữ giao dịch crypto để tra cứu trong lúc đọc.

Spread là gì?

Spread là chênh lệch giữa giá bán tốt nhất (ask) và giá mua tốt nhất (bid) ở thời điểm hiện tại. Trong giao diện sàn, bạn luôn thấy hai con số đứng cạnh nhau: một là giá người bán muốn nhận, một là giá người mua sẵn sàng trả. Khoảng cách giữa hai mức đó chính là spread. Với cặp có thanh khoản dày, spread thường rất hẹp; ngược lại, ở những altcoin nhỏ thanh khoản, spread có thể rộng đến mức “vào lệnh đã lỗ” ngay lập tức.

Vì sao tồn tại chênh lệch mua – bán

Spread tồn tại vì hai lý do chính. Thứ nhất, rủi ro và chi phí mà người cung cấp thanh khoản phải gánh (giữ hàng, biến động, phí) cần được bù đắp bằng một phần chênh. Thứ hai, cung – cầu hiếm khi cân bằng tuyệt đối tại cùng một mức giá; sự không đối xứng này khiến giá tốt nhất bên mua và bên bán lệch nhau. Trên thực tế, spread cũng là “tiền công” cho việc duy trì thị trường hoạt động trơn tru trong ngắn hạn.

Cách đo spread

Bid, ask & mid-price

Gọi bid là giá mua tốt nhất, ask là giá bán tốt nhất, thì mid-price = (bid + ask) / 2 là “mốc giữa”. Khi bạn đặt lệnh thị trường, bạn sẽ khớp ngay với phía đối diện: mua khớp theo ask, bán khớp theo bid. Do đó, người khớp lệnh thị trường luôn chịu một phần spread như chi phí “đi tắt”. Muốn hiểu kỹ hơn cách các mức giá xếp chồng lên nhau, bạn nên làm quen với sổ lệnh (order book).

Spread tuyệt đối vs phần trăm

Spread tuyệt đối là ask − bid tính theo đơn vị giá. Spread phần trăm = (ask − bid) / mid-price × 100%. Đo bằng phần trăm giúp bạn so sánh các cặp có mức giá khác nhau: 2 đô la spread với BTC không đáng kể, nhưng 2 đô la spread với một alt giá vài chục đô là rất lớn.

Effective spread & chi phí thực

Spread “niêm yết” chỉ phản ánh bậc giá đầu tiên. Trong thực tế, lệnh của bạn có thể khớp qua nhiều bậc nếu khối lượng lớn hoặc độ sâu mỏng, dẫn đến chi phí thực cao hơn. Khoảng chênh giữa kỳ vọng và giá khớp thật sự gọi là effective spread. Để giảm rủi ro này, ngoài việc xem spread bề mặt, bạn cần nhìn vào độ sâu ở nhiều bậc trong order book và khối lượng giao dịch ngay thời điểm bấm lệnh. Tham khảo thêm cách đọc khối lượng để đánh giá sức nặng của từng mức giá.

Yếu tố ảnh hưởng tới spread

Thanh khoản & độ sâu order book

Độ sau thị trường ở dạng biểu đồ cho thấy sự chênh lệch giữa giá mua và bán.

Thanh khoản càng dồi dào, spread càng hẹp. Ở những cặp có nhiều lệnh chờ mua/bán dày đặc quanh mid-price, người cung cấp thanh khoản (maker) chỉ cần lấy một phần chênh nhỏ là đủ bù rủi ro. Ngược lại, khi sổ lệnh thưa thớt, nhà cung cấp sẽ mở rộng spread để phòng biến động bất ngờ. Nếu bạn muốn hiểu vai trò “đổ hàng lên kệ”, hãy đọc thêm về market maker và đối trọng của họ là market taker.

Biến động, tin tức & sự kiện

Trước/đang khi có tin lớn, spread thường nới rộng do rủi ro giá nhảy bậc. Khi thị trường “nghiêng tàu” về một phía, spread có thể rộng đột ngột vì bên còn lại rút thanh khoản. Đây là lúc nên thận trọng nếu bạn giao dịch theo nhịp nhanh (điển hình như day trader) hoặc đang dùng lệnh thị trường.

Phí giao dịch, maker/taker & cấu trúc sàn

Phí giao dịch của maker và taker của một sàn giao dịch crypto.

Chính sách phí ảnh hưởng cách các bên đặt lệnh. Nếu phí taker cao, người dùng sẽ thiên về đặt lệnh giới hạn (maker) để giảm chi phí, từ đó giúp sổ lệnh đầy hơn và spread hẹp hơn. Một số sàn có cơ chế ưu đãi rebate cho maker, càng khuyến khích “lấp kệ”. Nhưng hãy nhớ, phí thấp không đảm bảo spread hẹp nếu thanh khoản và biến động không ủng hộ.

Spread trong trade coin

CEX vs DEX: cơ chế khớp lệnh khác nhau

Trên CEX (sàn tập trung), khớp lệnh theo order book. Trên DEX (AMM), giá phụ thuộc tỷ lệ token trong pool (x*y=k) và độ sâu thanh khoản. Với AMM, “spread” không thể hiện trực tiếp như bid–ask mà thể hiện qua độ price impact khi bạn swap. Pool nhỏ làm price impact lớn, tương tự cảm giác spread rộng khi vào lệnh.

Stablecoin pairs vs alt vốn hoá thấp

Cặp stablecoin (như BTC/USDT, ETH/USDT) trên sàn lớn thường có spread rất hẹp vì dòng vốn dồi dào, nhà tạo lập hoạt động tích cực. Ngược lại, alt vốn hóa nhỏ, niêm yết trên sàn ít người giao dịch, hoặc giờ thấp điểm sẽ có spread rộng. Nếu bắt buộc giao dịch những cặp này, hãy tính trước chi phí ẩn từ spread khi lập kế hoạch lãi/lỗ.

Khi nào spread nới rộng đột ngột

Vụ sụp đổ đồng Terra Luna khiến spread bị nới rộng kinh khủng khi trắng bên mua.

Spread có thể mở rộng khi có cú sốc tin tức, khi nhiều vị thế bị ép đóng (squeeze), hoặc khi các maker tạm rút lệnh chờ thị trường ổn định. Thời điểm mở/đóng nến ngày, công bố dữ liệu vĩ mô, hay sự kiện của dự án cũng có thể gây “mở spread”. Trong các pha này, cân nhắc sử dụng stop order thay vì đuổi theo lệnh thị trường và luôn duy trì một mức stop-loss hợp lý để tránh lỗ vượt kế hoạch.

Tác động của spread tới hiệu quả

Chi phí ẩn & điểm hòa vốn

Mỗi lần vào/ra bằng lệnh thị trường, bạn trả hai lần spread (mua theo ask, bán theo bid). Nếu spread rộng, điểm hòa vốn của bạn lùi xa hơn nhiều so với tưởng tượng. Đây là lý do vì sao những hệ thống “ăn mỏng” chỉ hoạt động được trên cặp có spread cực hẹp và thanh khoản sâu.

Slippage vs spread: khác gì nhau

Spread là chênh lệch giữa bid và ask tại một thời điểm; slippage là chênh giữa giá kỳ vọng và giá khớp thực tế của chính lệnh bạn. Trong thị trường mỏng, cả hai cộng dồn khiến chi phí tăng mạnh. Khi khối lượng lệnh quá lớn so với độ sâu, bạn có thể chịu slippage nhiều bậc dù spread bề mặt trông vẫn hẹp.

Khớp lệnh kém khi thị trường mỏng

Ở cặp thanh khoản yếu, lệnh thị trường có thể “quét” qua nhiều mức giá, gây kết quả khớp rất xấu. Thậm chí với lệnh giới hạn, bạn cũng có thể bị khớp một phần rồi giá chạy ngược. Giải pháp là chia nhỏ lệnh, chọn khung giờ nhộn nhịp hơn, và dùng công cụ quản trị như OCO để chốt lời – cắt lỗ có kỷ luật thay vì đuổi theo thị trường.

Cách giảm tác động spread

Ưu tiên limit/maker, chia nhỏ lệnh, OCO

Đặt lệnh giới hạn gần mid-price giúp bạn đóng vai maker, giảm phí và hạn chế trả spread. Nếu khối lượng lớn, chia thành nhiều lệnh nhỏ theo bậc giá sẽ giảm “đập” vào order book. Kết hợp OCO để tự động hóa chốt lời – cắt lỗ, tránh thao tác chậm trong lúc spread giãn ra.

Chọn thời điểm & cặp có thanh khoản

Spread thường hẹp hơn vào khung giờ có nhiều trader hoạt động. Hãy tập thói quen kiểm tra độ sâu sổ lệnh và khối lượng tức thời trước khi vào lệnh. Các cặp chủ lực hoặc cặp stablecoin trên sàn lớn thường tối ưu hơn cho chiến lược lướt sóng mỏng. Ngược lại, nếu bạn đầu tư dài hạn, spread vẫn quan trọng nhưng không phải yếu tố quyết định như với giao dịch ngắn hạn.

Theo dõi spread theo thời gian thực

Nhiều nền tảng hiển thị bid–ask theo thời gian thực và cảnh báo khi spread vượt ngưỡng. Dù không có chỉ báo “thần thánh”, bạn có thể dùng bộ lọc kỹ thuật làm nền tảng ra quyết định, rồi kiểm tra spread trước khi bấm lệnh. Nếu cần, tham khảo cách xây dựng bộ lọc với chỉ báo kỹ thuật hoặc một đường trung bình nhanh như EMA để đồng bộ hóa tín hiệu và giờ giao dịch. Trong các pha nghiêng vị thế, để ý tỷ lệ long/short vì nó cho thấy rủi ro thanh khoản bị rút đột ngột.

Thuật ngữ liên quan

Order book

Bảng thể hiện các mức giá và khối lượng chờ mua/bán. Độ sâu dày quanh mid-price thường đi kèm spread hẹp. Xem thêm hướng dẫn đọc order book để dự đoán vùng có thể bị “quét” khi ra tin.

Market maker/taker

Maker đặt lệnh chờ, “lấp kệ” và thường hưởng phí ưu đãi; taker khớp ngay, rút thanh khoản và trả spread. Tùy hoàn cảnh, bạn có thể chọn vai trò phù hợp để tối ưu chi phí. Đọc thêm về market maker và market taker để hiểu động lực hình thành spread.

Tick size & lot size

Tick size là bước nhảy giá tối thiểu; lot size là bước khối lượng tối thiểu. Tick quá lớn làm bước giá thô, dễ khiến spread trông “bậc thang”; lot quá lớn khiến bạn khó chia nhỏ vị thế, gián tiếp làm chi phí tăng.

Funding, phí & rebate

Với hợp đồng vĩnh viễn, funding rate không trực tiếp tạo spread nhưng làm thay đổi động lực giữa bên mua và bên bán theo thời gian. Phí giao dịch và rebate maker/taker cũng tác động đến cách đặt lệnh và từ đó ảnh hưởng đến spread tổng thể.

Kết luận

Hiểu “spread là gì” giúp bạn nhìn đúng vào chi phí ẩn nằm giữa hai con số bid–ask. Trước mỗi giao dịch, hãy tự hỏi: spread hiện tại có hợp với chiến lược không, độ sâu sổ lệnh có đủ để lệnh của mình không bị trượt xa, và có cần tách nhỏ vị thế hoặc chuyển sang vai trò maker để tối ưu chi phí? Khi bạn rèn thói quen kiểm tra spread, hiệu suất dài hạn sẽ cải thiện đáng kể vì mỗi lần “tiết kiệm” một chút ở điểm vào/ra đều cộng dồn theo thời gian.

Khám phá tiếp bài hay

Tài liệu tham khảo mở rộng: định nghĩa bid–ask spread theo Investopedia.