Việt Nam thí điểm tài sản mã hóa: Nhiều vùng xám

Ngày 9/9, Phó thủ tướng Hồ Đức Phớc đã ký ban hành Nghị quyết 5/2025 về việc triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam. Theo nghị quyết này, Việt Nam sẽ bước vào giai đoạn thử nghiệm kéo dài 5 năm, sau đó tiếp tục vận hành cho đến khi có khung pháp lý mới. Đây được coi là bước đi lịch sử, đưa tài sản số vào khuôn khổ quản lý chính thức, thay vì chỉ nằm trong “vùng xám” như trước đây.

Tổng quan

Theo Nghị quyết số 05/2025/NQ-CP về triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam Các hoạt động thí điểm bao gồm: chào bán, phát hành tài sản mã hóa; tổ chức thị trường giao dịch và cung cấp dịch vụ. Chính phủ nhấn mạnh nguyên tắc “thận trọng, có kiểm soát, an toàn, minh bạch và bảo vệ quyền lợi hợp pháp” của nhà đầu tư và doanh nghiệp.

Mọi hoạt động phát hành, giao dịch và thanh toán tài sản mã hóa sẽ được thực hiện bằng VNĐ. Các loại tài sản này chỉ được sử dụng cho mục đích trao đổi hoặc đầu tư, đồng thời phải tuân thủ nghiêm ngặt quy định về công bố thông tin, phòng chống rửa tiền, bảo mật dữ liệu và an toàn mạng.

Phạm vi tài sản mã hóa & loại trừ

Theo Nghị quyết 5/2025, thị trường thí điểm tại Việt Nam chỉ bao gồm các tài sản mã hóa được phát hành dựa trên tài sản thực và phục vụ cho mục đích trao đổi hoặc đầu tư. Tài sản mã hóa phải tuân thủ các quy định về công bố thông tin, phát hành, giao dịch, phòng chống rửa tiền, bảo mật dữ liệu và an toàn hệ thống.

Các tài sản bị loại trừ gồm chứng khoán (cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ, phái sinh…) không được phép phát hành dưới dạng tài sản mã hóa. VND dưới dạng số và các tài sản mã hóa không có cơ sở bảo đảm, thiếu minh bạch.

Tiền tệ (VND) & thuế

Trong giai đoạn thí điểm, toàn bộ hoạt động chào bán, phát hành, giao dịch và thanh toán tài sản mã hóa phải được thực hiện bằng đồng Việt Nam (VND). Điều này nhằm đảm bảo chủ quyền tiền tệ, hạn chế rủi ro từ việc sử dụng ngoại tệ hoặc các đồng tiền số không được pháp luật công nhận làm phương tiện thanh toán trong nước.

Về chính sách thuế, các giao dịch liên quan đến tài sản mã hóa sẽ được áp dụng tương tự như chứng khoán cho đến khi có quy định chuyên biệt. Nghĩa là các hoạt động như chuyển nhượng, kinh doanh, đầu tư tài sản mã hóa đều chịu thuế thu nhập và các loại thuế liên quan theo khung hiện hành đối với chứng khoán là mức 0.1%/giao dịch.

Nhà đầu tư trong nước

Theo điều 7 chương 3 thì nhà đầu tư trong nước được phép tham gia giao dịch tài sản mã hóa thông qua các tổ chức cung cấp dịch vụ đã được cấp phép bởi Bộ Tài chính. Mỗi nhà đầu tư phải mở tài khoản lưu ký và tuân thủ quy định giao dịch, nếu trong vòng 6 tháng từ khi sàn trong nước hoạt động và không giao dịch thông qua sàn nội địa sẽ có thể bị xử lý hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự tùy mức độ.

Phát hành tài sản mã hóa (RWA)

Theo điều 5 chương II thì có ghi rõ về việc phát hành tài sản mã hoá chỉ là doanh nghiệp trong nước, có pháp nhân công ty TNHH hoặc cổ phần và không gồm chứng khoán và tiền fiat. Tức là theo luật thì gần như Việt Nam sẽ không có phát hành token hoá tài sản, không có tiền việt nam đồng dạng số hoá.

Nhưng bất cập là các token do doanh nghiệp Việt Nam phát hành nhưng ở điều 6 thì chỉ được phép bán cho nhà đầu tư nước ngoài. Điều này có vẻ khá khó khi giới hạn tiếp cận nhà đầu tư trong nước, nhưng các doanh nghiệp trong nước phát hành token liệu có chiếm lòng tin của các nhà đầu tư quốc tế hay không?

Tổ chức cung cấp dịch vụ & sàn giao dịch

Một điểm khá mới ở quyết định nới lỏng của Việt Nam lần này là cho phép mở sàn giao dịch nhưng sẽ không cởi mở cho các sàn ngoại như Binance, Bybit…

Các tổ chức này phải là doanh nghiệp Việt Nam, có vốn điều lệ tối thiểu 10.000 tỷ đồng. Trong đó, ít nhất 65% vốn điều lệ đến từ các tổ chức, với trên 35% từ tối thiểu hai đơn vị thuộc các lĩnh vực ngân hàng, chứng khoán, bảo hiểm, quản lý quỹ hoặc công nghệ. Nhà đầu tư nước ngoài được nắm tối đa 49% vốn.

Doanh nghiệp xin cấp phép cần có:

• Tổng giám đốc với ít nhất 2 năm kinh nghiệm trong tài chính, chứng khoán, ngân hàng, bảo hiểm hoặc quản lý quỹ.
• Giám đốc công nghệ với tối thiểu 5 năm kinh nghiệm.
• Tối thiểu 20 nhân sự có chứng chỉ hành nghề hợp pháp trong công nghệ và chứng khoán.
• Hệ thống công nghệ đáp ứng chuẩn an toàn trước khi vận hành.

Với những điều kiện này, nếu Binance, Bybit hay các sàn nước ngoài muốn tham gia thị trường Việt Nam, họ chỉ có thể lựa chọn là liên doanh với một công ty trong nước có cấp phép – hoặc là góp 49% cổ phần.

Điều đó đồng nghĩa rằng mô hình sàn giao dịch “độc lập” như hiện tại sẽ không khả thi. Thay vào đó, các sàn quốc tế buộc phải thay đổi chiến lược, hợp tác sâu hơn với các định chế tài chính trong nước nếu muốn tiếp cận thị trường Việt Nam.

Vùng xám

DeFi

Nghị quyết triển khai có vẻ hướng tới việc siết quản lý giao dịch tài sản mã hoá hơn là hướng tới cởi mở cho các loại hình mới trong lĩnh vực này trên thế giới. Như đã biết thị trường crypto đã phát triển gắn liền với tài chính từ rất lâu với mô hình DeFi (tài chính phi tập trung) nhưng trong nghị quyết của Việt Nam thì vẫn chưa thể hiện rõ.

Với DeFi bạn có thể cho vay, đi vay, tham gia lending, staking bằng những tài sản mã hoá như Bitcoin, Ethereum,…. Hoặc cũng có thể cung cấp thanh khoản cho các dịch vụ cho vay. Việc không thể hiện chứng tỏ DeFi sẽ không được quan tâm tới.

Stablecoin

Stabecoin hiện nay được các chính phủ ở các nước phát triển rất quan tâm, đặc biệt là Mỹ khi dưới thời tổng thống Trump các stablecoin được chứng minh là có lợi ích hơn là tiền số của ngân hàng trung ương (CBDC).

Theo mục 2 điều 3 chương I có định nghĩa rằng:

2. Tài sản mã hóa là một loại tài sản số mà sử dụng công nghệ mã hóa hoặc công nghệ số có chức năng tương tự để xác thực đối với tài sản trong quá trình tạo lập, phát hành, lưu trữ, chuyển giao. Tài sản mã hoá không bao gồm chứng khoán, các dạng số của tiền pháp định và tài sản tài chính khác theo quy định của pháp luật về dân sự, tài chính.

USDT, USDC theo định nghĩa của Nghị quyết mới vẫn được coi là token mã hóa (tài sản mã hóa). Nếu xét về bản chất, USDT/USDC là token mã hóa được bảo chứng bởi USD → thuộc nhóm tài sản mã hóa. Nhưng điều quan trọng là các cặp giao dịch giữa các tài sản mã hoá ví dụ như Bitcoin/Ethereum hay Bitcoin/USDT sẽ được thể hiện như nào vì USDT vẫn được coi là tài sản mã hoá?

P2P

Nếu xét USDT hay các stablecoin là tài sản thì giao P2P trên thực tế bạn đang trao đổi tài sản với một cá nhân khác và sàn chỉ là trung gian. Giao dịch P2P giữa cá nhân với nhau hoặc qua sàn quốc tế (Binance P2P, Bybit P2P…) sẽ không được pháp luật công nhận trong khuôn khổ thí điểm, thì khả năng cao sẽ bị phạt nhưng cần có điều luật thể hiện rõ ràng.

Lưu trữ tài sản

Theo luật thì không đề cập tới lưu trữ tài sản nên gần như sẽ không cấm hay quản lý việc người dân tự lưu trữ tài sản mã hoá trong các ví nóng hay ví lạnh, nhưng để giao dịch thì phải nạp về sàn trong nước. Chính sách này cũng khá giống Trung Quốc khi cấm giao dịch qua sàn nhưng cho phép người dân tự sở hữu, lưu trữ, quản lý các loại tài sản mã hoá.

Sàn phi tập trung (DEX)

Những sàn giao dịch crypto phi tập trung thì không có khung pháp lý nào cả, và gần như luật cũng không hướng tới quản lý các sàn này vì ngay cả ở Mỹ việc kiểm soát sàn DEX cũng chưa rõ ràng.

Kết luận

Việt Nam đã gần như được coi là có khung pháp lý cho tài sản mã hoá như Bitcoin, Ethereum… nhưng sẽ có khuôn khổ và quản lý bởi sàn nội địa có kiểm soát từ ngân hàng. Luật cũng siết các giao dịch tự do và thiên về kiểm soát chặt hơn.

Theo thời điểm viết bài thì chưa có sàn nội địa nào hoạt động nên các giao dịch hiện tại không được coi là hợp pháp và cũng không vi phạm pháp luật. Tuy nhiên các trader hay nhà đầu tư cần lưu ý khi có thông tin sàn nội địa ra mắt thì thời gian sẽ chỉ còn 6 tháng trước khi giao dịch với các sàn quốc tế bị siết chặt.

Như vậy việc giao dịch trên sàn quốc tế đang ngày càng bị bóp chặt lại nhưng đồng nghĩa với việc là các tài sản mã hoá đã được luật hoá, được công nhận và người dùng có quyền lợi bảo vệ.