BIP là gì? Cách để cải tiến mạng blockchain Bitcoin

BIP là gì?

BIP là viết tắt của Bitcoin Improvement Proposal tức “Đề xuất cải tiến Bitcoin”. Đây là một cách để đưa ra các ý tưởng mới hiệu quả nhằm cải thiện hoặc thay đổi cách hoạt động của mạng lưới Bitcoin. Mỗi BIP là một đề xuất kỹ thuật, một tiêu chuẩn giao thức hoặc một quy trình liên quan đến Bitcoin.

Hệ thống BIP ra đời nhằm đảm bảo các đề xuất thay đổi được minh bạch. Các đề xuất cải tiến được lắng nghe trực tiếp từ cộng đồng, sau đó được tổng hợp và đưa ra cải tiến cho mạng nếu được đồng thuận.

Lịch sử và quá trình hình thành BIP

BIP đầu tiên là gì?

BIP đầu tiên là BIP 0001 được giới thiệu vào năm 2011 bởi Amir Taaki. Nó thiết lập quy trình chuẩn cho việc viết, gửi và phê duyệt các đề xuất BIP, và được lấy cảm hứng từ hệ thống PEP (Python Enhancement Proposal) trong cộng đồng phát triển ngôn ngữ Python

BIP 0001 quy định rõ:

• Cách đánh số BIP
• Cấu trúc và định dạng của một đề xuất
• Quy trình xét duyệt: từ bản nháp (Draft) cho đến khi được chấp thuận (Final), hoặc bị từ chối (Rejected)

Việc áp dụng hệ thống BIP giúp cộng đồng Bitcoin có một quy trình mở, cho phép bất kỳ ai cũng có thể đề xuất cải tiến. Nhờ đó, các thay đổi lớn như SegWit (BIP141) hay định dạng địa chỉ Bech32 (BIP173) đều được thảo luận rộng rãi và triển khai thông qua BIP.

Ai tạo ra hệ thống BIP?

Trước khi có BIP, các ý tưởng cải tiến Bitcoin chủ yếu được thảo luận qua email hoặc diễn đàn Bitcointalk gây ra sự hiếu minh bạch.

Nhận thấy điều này, Amir Taaki – một lập trình viên người Anh hoạt động tích cực trong lĩnh vực phần mềm mã nguồn mở và crypto. Vào năm 2011, Amir Taaki đã viết BIP 0001, chính thức giới thiệu quy trình đề xuất cải tiến cho mạng lưới Bitcoin.

Phân loại các BIP phổ biến

Các BIP trong hệ thống được chia thành ba nhóm chính, dựa theo mục đích. Mỗi loại đóng một vai trò khác nhau trong việc phát triển cho mạng blockchain Bitcoin.

BIP kỹ thuật

Đây là nhóm BIP quan trọng nhất, được gọi là Standards Track BIPs. Chúng đề xuất những thay đổi trực tiếp đến giao thức Bitcoin, định dạng block, cơ chế xử lý giao dịch…

Một số đề xuất cải tiến như:

• BIP141 – giới thiệu SegWit
• BIP173 – định nghĩa định dạng địa chỉ Bech32
• BIP32 – đề xuất ví HD

Những BIP này thường phải trải qua quá trình đánh giá và thử nghiệm rất kỹ vì chúng ảnh hưởng trực tiếp đến các node, thợ đào và ví Bitcoin.

BIP thông tin

BIP này có mục đích cung cấp thông tin, tài liệu hoặc hướng dẫn cho cộng đồng người dùng và nhà phát triển. Loại BIP này giống như tài liệu tham khảo và không đóng góp gì về thay đổi cách hoạt động của giao thức.

BIP quy trình

BIP quy trình giúp thay đổi liên quan đến tổ chức, quản lý và điều hành trong cộng đồng phát triển Bitcoin. Điều này bao gồm cách quản lý quy trình phát hành phần mềm, thiết lập tiêu chuẩn phát triển, hoặc thay đổi quy tắc quản trị nội bộ.

Một số BIP nổi bật trong lịch sử Bitcoin

Trong quá trình phát triển của Bitcoin, từ BIP đầu tiên tới hiện tại là năm 2025 đã trải qua gần 15 năm với hàng chục cải tiến lớn đã thay đổi mạng Bitcoin hoạt động.

Dưới đây là một số BIP tiêu biểu đã mang đến rất nhiều tiện lợi cho mạng Bitcoin:

BIP16 – Pay to Script Hash (P2SH)

BIP16 giới thiệu bởi Gavin Andresen vào năm 2012 – Đề xuất cải tiến định dạng địa chỉ P2SH, cho phép người dùng gửi Bitcoin đến các địa chỉ đại diện cho một đoạn mã script. Điều này giúp tăng tính linh hoạt trong việc tạo các điều kiện gửi phức tạp như multisig (đa chữ ký), trong khi vẫn giữ địa chỉ nhận đơn giản đối với người dùng.

Ví dụ cho dễ hiểu, giả sử bạn muốn tạo một ví đa chữ ký (multisig) yêu cầu 2 trong 3 người phải ký thì mới gửi được Bitcoin trong ví đó. Khi gửi Bitcoin ta cần triển khai như này:

2 <publicKeyA> <publicKeyB> <publicKeyC> 3 OP_CHECKMULTISIG

Code này có nghĩa là sẽ cần 2 trong 3 khóa công khai (A, B, C) để ký thì giao dịch thì mới hợp lệ. Sau đó tiền hành hash đoạn script trên sẽ ra một dạng mã: 3QJmV3qfvL9SuYo34YihAf3sRCW3qSinyC

Lưu ý: Địa chỉ P2SH luôn bắt đầu bằng số 3, khác với địa chỉ P2PKH truyền thống bắt đầu bằng 1.

Khi nhận Bitcoin thì gửi tới địa chỉ: 3QJmV… thay vì địa chỉ Bitcoin gốc, người gửi không cần nhìn code script dài nhằng bên trong. Ngược lại, khi gửi thì bên nhận sẽ cần chữ ký của hai người còn lại và đoạn mã redeem script gốc.

Nghe thì có vẻ ngược đời khi người nhận lại cần chữ ký, thực ra khi gửi Bitcoin nằm trên mạng blockchain dưới dạng UTXO gắn với một script. Người nhận sẽ nhìn thấy Bitcoin nhưng để sử dụng, tức là gửi đi lên sàn bán thì cần có chữ ký hợp lệ. Khi bạn gửi BTC cho người nhận dù họ chưa làm gì (chưa xác thực chữ ký để nhận) thì bạn cũng không sử dụng được số BTC đó nữa.

BIP32 – Ví HD

Đề xuất này thiết lập một chuẩn để tạo ra ví HD, nơi tất cả địa chỉ và khóa con có thể được sinh ra từ một “seed” duy nhất. BIP32 giúp người dùng quản lý ví dễ dàng hơn, đặc biệt khi cần sao lưu hoặc phục hồi toàn bộ ví chỉ với một cụm từ khóa (seed phrase).

BIP39 – Cụm từ ghi nhớ

Một BIP nổi bật trong lịch sử Bitcoin phải kể tới BIP39 được đề xuất bởi Trezor (SatoshiLabs), là một chuẩn cực kỳ quan trọng trong việc quản lý ví Bitcoin ngày nay. Nó giúp người dùng dễ dàng sao lưu và khôi phục ví thông qua một cụm từ ghi nhớ (mnemonic phrase).

BIP39 định nghĩa một danh sách từ tiếng Anh gồm 2048 từ, từ đó sinh ra các cụm từ như: twelve turtle candle debris pink grocery … Thay vì lưu trữ những dãy số nhị phân phức tạp, bạn chỉ cần nhớ 12, 18 hoặc 24 từ này để khôi phục ví khi bị hỏng.

Xem thêm:

• Ví Lạnh Trezor là gì? Có bị mất Bitcoin khi hỏng ví không?
• Ví lạnh Ledger có an toàn khi trữ Bitcoin không?

BIP141 – Segregated Witness (SegWit)

SegWit giới thiệu bởi Pieter Wuille vào năm 2015 là một trong những cập nhật quan trọng nhất của Bitcoin, giúp tách dữ liệu chữ ký (witness) ra khỏi phần thân giao dịch. Việc này không chỉ giảm kích thước giao dịch, giảm phí, mà còn khắc phục lỗ hổng malleability. Chính đề xuất này đã mở đường cho Lightning Network với phí rẻ hơn.

BIP173 – Bech32 Address Format

BIP173 giới thiệu định dạng địa chỉ Bech32, giúp giảm lỗi đánh máy, hỗ trợ tốt hơn cho QR code và tăng hiệu quả lưu trữ. Đây là định dạng phổ biến hiện nay cho các ví Bitcoin hiện đại, đặc biệt khi sử dụng với SegWit.

BIP340 – Schnorr Signatures

Đây là một phần của bản nâng cấp Taproot. BIP340 giới thiệu chữ ký Schnorr, thay thế cho chữ ký ECDSA truyền thống với nhiều ưu điểm về hiệu suất, bảo mật và khả năng tổng hợp chữ ký.

Quy trình đề xuất và phê duyệt một BIP

BIP đã trở thành một phần quan trọng giúp đưa ra đề xuất và cải tiến để Bitcoin ngày càng hữu ích hơn cho người dùng.

Ai có thể đề xuất BIP?

Bất kỳ ai cũng có thể đề xuất một BIP không nhất thiết phải là lập trình viên Bitcoin Core. Thường thì mọi người hay thảo luận ở diễn đàn Bitcointalk, khi gặp một vấn đề hay bất cập đủ lớn thì tập hợp thảo luận và gửi pull request lên GitHub repository chính thức của BIP.

Cộng đồng phản hồi và chấp thuận thế nào?

Sau khi một BIP được công khai, cộng đồng nhà phát triển, thợ đào, nhà cung cấp ví và người dùng sẽ cùng nhau xem xét, bình luận. Do mạng Bitcoin phi tập trung và bản thân Bitcoin cũng hướng tới phi tập trung do đó không ai “phê duyệt” BIP theo kiểu tập trung. Tất cả chỉ dựa vào sự đồng thuận đám đông, nghĩa là đề xuất cải tiến đó phải là vấn đề khi sử dụng mạng Bitcoin của nhiều người.

Vai trò của BIPs trong sự phát triển của Bitcoin

BIP được coi là nền tảng để cộng đồng để lắng nghe ý kiến người sử dụng để hướng tới cải tiến giao thức trở nên tốt hơn. Nhờ các BIP luôn được cập nhật và ra mắt thì khi sử dụng mạng Bitcoin ngày nay đã tiện lợi hơn rất nhiều. Bạn không cần cài BitcoinCore để quản lý BTC của mình nữa vì đã có ví lạnh. Phí giao dịch rẻ hơn nhờ cải tiến về Segwit giúp chứa nhiều giao dịch hơn….

Tổng kết

BIP là công cụ quan trọng giúp Bitcoin phát triển minh bạch và linh hoạt. Nhờ BIP, các ý tưởng mới được thảo luận và triển khai giúp Bitcoin duy trì sức mạnh và đổi mới bền vững.