Sàn giao dịch phi tập trung là gì? TOP 5+ sàn DEX uy tín

Hiện nay cùng sự phát triển mạnh mẽ của các mạng blockchain và nhiều đồng coin, token ra mắt. Các sàn giao dịch phi tập trung đã giải quyết được vấn đề hỗ trợ nhiều cặp giao dịch hơn, thời gian xử lý nhanh và đã thu hút nhiều khách hàng từ sàn coin truyền thống.

Mô hình này mới phát triển mạnh trong thời gian gần đây và đã tạo ra sự thuận tiện trong việc sở hữu coin và token mà không cần trung gian. Tuy nhiên những sàn DEX vẫn còn tộn đọng khá nhiều thách thức và cần khắc phục.

TL;DR:

Sàn giao dịch phi tập trung giúp các giao dịch được xử lý trực tiếp trên mạng blokchain mà không cần trung gian.
Điểm yếu của mô hình sàn coin này nằm ở tính thanh khoản trong giao dịch.

Sàn giao dịch phi tập trung là gì?

Sàn giao dịch phi tập trung là viết tắt của (Decentralized Exchange) hay còn gọi sàn DEX, là một loại sàn giao dịch tiền ảo hoạt động tự động không cần quản lý, trung gian các giao dịch. Sàn DEX hoạt động dựa trên công nghệ blockchain và sử dụng các hợp đồng thông minh để tự động hóa các giao dịch của người dùng.

Sàn DEX trở thành một phần không thể thiếu hỗ trợ DeFi phát triển mạnh.

Những sàn DEX xử lý những giao dịch mua bán tiền ảo nhanh chóng trực tiếp thông qua mạng blockchain do đó các lệnh sẽ không cần bên trung gian hay lưu ký quản lý và xử lý. Qua đó những giao dịch thường được xử lý nhanh chóng tùy thuộc vào tốc độ của mạng blokchain mà sàn DEX hoạt động.

Hiện nay có rất nhiều sàn DEX nổi tiếng như Uniswap, PancakeSwap, SushiSwap, 1inch, Curve… Tuy nhiên ý tưởng về một sàn DEX thời điểm đầu đã xuất hiện từ những năm 2013, tới năm 2017 một mô hình sàn DEX đầu tiên đã ra đời có tên IDEX.

Xem thêm:

Sàn giao dịch phái sinh là gì? Những sàn nào tốt nên trade?

Ưu và nhược điểm của sàn giao dịch phi tập trung

Sàn DEX có nhiều nhược điểm, tuy nhiên việc sử dụng đúng sẽ giúp người dùng giải quyết rất nhiều ván đề trong giao dịch coin.

Ưu điểm

Tính bảo mật cao
Ẩn danh thông tin
Không cần KYC
Không có giới hạn về giá trị giao dịch
Không bị kiểm soát

Nhược điểm

Tính thanh khoản không ổn định
Tốc độ giao dịch phụ thuộc vào mạng blockchain
Giao diện người dùng thường khá đơn giản
Không có sự hỗ trợ của nhân viên khi gặp sự cố
Pháp lý không rõ ràng

Nguyên lý hoạt động của sàn giao dịch phi tập trung

Mô hình nguyên lý hoạt động của sàn DEX.

Sổ lệnh trong chuỗi

Sổ lệnh trong chuỗi (On-chain order book) là một thành phần quan trọng của một sàn DEX, đây là tính năng giúp lưu trữ thông tin về các giao dịch mua và bán của người dùng. Theo đó, toàn bộ những thông tin xảy ra trên sàn DEX sẽ được lưu lại như các lệnh giao dịch, giá thời điểm giao dịch, số lượng và phân loại…

Tất cả những thông tin đó sẽ giúp thuật toán của một sàn giao dịch phi tập trung tính toán để khớp lệnh giao dịch cho người dùng.

Sổ lệnh ngoài chuỗi

Ngược lại, sổ lệnh ngoài chuỗi (Off-chain order book) là một phương pháp quản lý lệnh mua bán nhưng thông tin dữ liệu giao dịch sẽ được lưu ngoài chuỗi, thường là tại máy chủ của sàn giao dịch DEX.

Phương pháp này giúp gom các giao dịch nhỏ lẻ và xử lý ngoài chuỗi nhằm đẩy tốc độ và giảm đi rất nhiều phí giao dịch. Cuối cùng những giao dịch này được gom lại và đẩy lên mạng blockchain để xác thực.

Nhà tạo lập thị trường tự động (AMM)

AMM giúp một sàn DEX hoạt động nhờ vào việc tạo lập thị trường.

Nhà tạo lập thị trường tự động (AMM) viết tắt của (Automated Market Maker) là một hệ thống tạo lập thị trường tự động hoàn toàn, nơi các giao dịch được xử lý thông qua liquidity pools (bể thanh khoản). AMM giúp một sàn giao dịch phi tập trung xác định giá tài sản và khớp lệnh giao dịch, toàn bộ sẽ tự động thông qua các thuật toán được thiếp lập trước.

Xem thêm:

AMM là gì? Tại sao lại rất quan trọng với các sàn DEX.

Lợi ích của sàn giao dịch phi tập trung

Hoạt động không cần trung gian

Sàn giao dịch phi tập trung hoạt động nhờ vào thuật toán do đó sẽ không cần trung gian giao dịch.

Sàn DEX có lợi thế rất lớn ở việc có thể tự động vận hành mà không cần một bên trung gian cho giao dịch đó. Tất cả giao dịch sẽ được thực hiện bởi thuật toán xác định trước cùng các thành phần khác như tính thanh khoản và các nhà tạo lập thị trường AMM.

Tất cả những sự rút gọn này sẽ giúp đơn giản hóa việc giao dịch, đồng thời tiết kiệm thời gian để xử lý hơn.

Công khai, minh bạch dữ liệu

Những dữ liệu giao dịch sẽ được công khai trực tiếp trên mạng blockchain.

Là một hệ thống hoạt động công khai trên mạng blockchain, các sàn giao dịch tiền ảo DEX sẽ công khai dữ liệu trên chuỗi, bất cứ ai có mạng internet đều có thể xem được.

Chính đặc điểm này mà các sàn DEX đã kéo một lượng khách hàng rất lớn từ các sàn giao dịch coin truyền thống.

Giao dịch trực tiếp trên chuỗi

Việc tạo nên sự thành công của một sàn giao dịch phi tập trung nằm ở khả năng xử lý giao dịch ngay trực tiếp trên mạng blockchain mà không cần qua các máy chủ trung gian. Khi thực hiện giao dịch người dùng chỉ cần cấp quyền và kết nối các ví tiền điện tử với sàn DEX mà không cần nạp coin và token lên sàn giao dịch tập trung.

Có thể giao dịch sẽ được xử lý nhanh hơn nhờ ưu thế của một mạng blockchain mà sàn DEX hoạt động, nhưng nếu sàn được xây dựng trên những mạng như Ethereum thì phí sẽ cao và thời gian lâu hơn.

Tính an toàn và bảo mật

Các tài sản sẽ nằm trong ví tiền ảo của người dùng mà không bị quản lý bởi các sàn giao dịch crypto này, do đó sẽ đảm bảo sự an toàn và bảo mật, giảm nguy cơ bị hack.

Thách thức và rủi ro của sàn giao dịch phi tập trung

Sàn DEX tuy tốt nhưng vẫn chứa đựng khá nhiều vấn đề và rủi ro.

Vấn đề về bảo mật

Công nghệ blockchain có rất nhiều ưu điểm và được coi là an toàn do các dữ liệu luôn được công khai minh bạch, tuy nhiên vấn đề bảo mật vẫn có thể xảy ra. Thông thường những hợp đồng thông minh sẽ là những nơi hay phát sinh vấn đề nhất. Đặc biệt sàn DEX không có công ty trung gian quản lý tài sản và các giao dịch, khi bị tấn công phần lớn người dùng sẽ là người chịu trách nghiệm chính.

Vấn đề về luật pháp và quản lý

Một sàn sàn giao dịch coin phi tập trung thường hoạt động trên mạng lưới blockchain một phần hoặc hoàn toàn. Do đó sẽ không có thực thể quản lý tại một quốc gia nhất định, rủi ro về pháp lý và có thể bị cấm là điều có thể xảy ra.

Phân mảnh hệ sinh thái

Những sàn giao dịch tiền ảo với mô hình DEX thường hoạt động rời rạc và không đồng đều trên các mạng blockchain. Những sàn nhỏ và mới tạo lập thị trường thường chọn những ngách đi riêng nhắm vào một mạng blockchain cụ thể nào đó thường là Layer 2 để tiết kiệm chi phí.

Tất cả các yếu tố dẫn tới các sàn crypto DEX phân mảnh, không đồng đều trên các mạng blockchain gây khó khăn khi sử dụng.

So sánh sàn giao dịch phi tập trung và sàn tập trung

Đặc điểm	Sàn giao dịch phi tập trung (Sàn DEX)	Sàn giao dịch tập trung (Sàn CEX)
Hoạt động	Hoạt động trên blockchain và hợp đồng thông minh	Hoạt động trên máy chủ tập trung có công ty điều hành
Trung gian	Không có trung gian	Có trung gian
Bảo mật	Tùy thuộc vào bảo mật của blockchain và hợp đồng thông minh	Tùy thuộc vào hệ thống an ninh và bảo mật của sàn giao dịch
Quyền kiểm soát tài sản	Người dùng giữ quyền kiểm soát tài sản	Sàn giao dịch nắm quyền kiểm soát
Tính thanh khoản	Phụ thuộc vào bể thanh khoản	Thanh khoản cao nhờ lượng người đùng đông đảo
Tốc độ giao dịch	Phụ thuộc vào mạng blockchain	Tốc độ nhanh tức thì
Quy định và luật pháp	Phụ thuộc vào quốc gia hoạt động	Phụ thuộc vào quốc gia hoạt động
Phí giao dịch	Thấp, tùy vào mạng blockchain	Cao, ngoài ra còn phí rút/nạp, giới hạn hằng ngày…
Tiện ích và tính năng	Tương thích tốt với các ứng dụng DeFi	Nhiều công cụ như giao dịch đòn bẩy, phái sinh, vay, thế chấp…
Tính minh bạch	Tốt, giao dịch công khai trên mạng blockchain	Phụ thuộc vào dữ liệu của sàn CEX.

Những sàn phi tập trung uy tín

Các sàn giao dịch coin phi tập trung hiện nay có khá nhiều và hoạt động trên đa dạng các mạng blokchain khác nhau. Dưới đây là danh sách top sàn giao dịch tiền điện tử DEX uy tín nên dùng.

Sàn Uniswap

Uniswap là sàn DEX lớn nhất, mã nguồn mở đã được các dự án về sau cải tiến để phát triển.

Uniswap là cái tên phổ biến và đã định nghĩa lại về mô hình của một sàn DEX thành công. Sàn được giới thiệu vào năm 2018 trên mạng blockchain Ethereum và trở thành sàn crypto lớn nhất. Sàn Uniswap sử dụng mô hình nhà tạo lập thị trường tự động (AMM) để cung cấp thanh khoản cho các cặp giao dịch.

Ngoài thực hiện các giao dịch mua/bán truyền thống người dùng có thể tham gia các hoạt động như Yield Farming để kiếm thêm lợi nhuận.

Sàn SushiSwap

Sàn DEX SushiSwap được phát triển dựa trên mã nguồn mở của Uniswap ra mắt vào năm 2020. Sàn crypto này có nhiều dịch vụ như staking, yield farming và bể thanh khoản. Hiện nay sàn coin Sushiswap là một trong những sàn có lượng thanh khoản dồi dào phù hợp cho các giao dịch lớn.

Sàn QuickSwap

Sàn giao dịch tiền ảo DEX QuickSwap có khả năng xử lý giao dịch với phí cực rẻ.

Quickswap đi theo hướng tiếp cận với hệ sinh thái lớp 2 trên mạng blockchain Polygon ra mắt lần đầu vào năm 2021. Sàn giao dịch tiền ảo uy tín này tận dụng lợi thế của giải pháp Layer 2 trên mạng Ethereum để tiếp cận khách hàng với chi phí rẻ.

Sàn PancakeSwap

PancakeSwap đã giúp mạng BNB Chain (trước đây là Binance Smart Chain thành công nhờ vào các giao dịch chi phí thấp, lượng người dùng đông đảo.

PancakeSwap là một trong những sàn coin uy tín được xây dựng chính trên mạng blockchain BNB của sàn Binance. Sàn PancakeSwap hoạt động trên mạng blockchain giá rẻ và hệ sinh thái đầy đủ mang với sự thuận tiện trong các giao dịch với ưu điểm thanh khoản lớn.

Sàn Curve

Curve là một sàn tiền điện tử phi tập trung ra mắt vào cuối năm 2020, đây là sàn coin hoạt động trên rất nhiều mạng blokchain như Arbitrum, Avalanche, Celo, Fantom, Optimism, Polygon, Moonbeam. Ngoài các giao dịch trực tiếp của một sàn DEX, Curve hướng tới việc gia tăng tính thanh khoản bằng việc thu hút các pools trên mạng.

Sàn 1inch

1inch là sàn DEX khá lâu đời khi ra mắt sớm, đây là sàn xử lý giao dịch nhanh với tỉ lệ trượt giá khá thấp. Hiện tại 1inch hoạt động trên các mạng gồm Ethereum, BNB Chain, Polygon, Optimism.

Kết luận

Những sàn giao dịch tiền ảo dự trên mô hình phi tập trung mang tới sự linh hoạt trong các giao dịch tiền ảo nhanh chóng trực tiếp trên chuỗi. Những sàn DEX sẽ giúp người dùng thao tác nhanh, không phải KYC, thực hiện giao dịch tự động hoàn toàn. Tuy nhiên thách thức lớn của mô hình sàn giao dịch crypto này nằm ở thanh khoản của các cặp. Để khắc phục điều đó các sàn coin đã liên tục thu hút các pool cung cấp thanh khoản và trả thưởng bằng token của sàn.

Một số câu hỏi về sàn DEX là gì?

Nên sử dụng sàn DEX hay sàn CEX?

Câu trả lời sẽ phụ thuộc vào nhu cầu của người dùng, mỗi sàn có ưu và nhược điểm khác nhau. Tuy nhiên nên kết hợp cả hai để tận dụng được ưu điểm và loại trừ đi nhược điểm của hai mô hình sàn giao dịch tiền ảo này.

Sàn DEX có an toàn không?

Có, sàn DEX hoạt động không cần trung gian, các giao dịch được tạo lập bởi các AMM và thuật toán.

Có những sàn DEX lớn nào?

Uniswap, SushiSwap, PancakeSwap đều là những sàn giao dịch phi tập trung lớn với tính thanh khoản cao.

Điều gì tạo nên sự thành công của các sàn DEX?

Sự tiện lợi khi giao dịch được xử lý trực tiếp trên chuỗi, hỗ trợ không giới hạn các cặp giao dịch cùng khả năng xử lý nhanh là ưu điểm tạo nên sự thành công của các sàn giao dịch phi tập trung.