Trang chủ
Tạp chí Bitcoin
Sàn giao dịch
Thông tin Coin
Kiến thức Crypto
Hướng dẫn
Tin tức Crypto
Bitcoin là một loại tiền điện tử sử dụng giao thức P2P sẽ cho phép các khoản thanh toán được gửi trực tiếp từ bên này sang bên khác mà không cần thông qua các tổ chức tài chính trung gian. (Satoshi Nakamoto, người sáng lập ra Bitcoin đã mô tả khái niệm trong sách trắng của Bitcoin vào năm 2009).
Bitcoin là gì?
Bitcoin không chỉ là một loại tiền kỹ thuật số mà còn là một cuộc cách mạng trong cách chúng ta hiểu về tiền tệ và tài chính. Ra đời vào năm 2009 bởi một cá nhân hoặc nhóm ẩn danh dưới bút danh Satoshi Nakamoto.
Định nghĩa Bitcoin
Bitcoin là một loại tiền điện tử (cryptocurrency) phi tập trung, được tạo ra và quản lý thông qua mạng lưới blockchain. Bitcoin không chịu sự kiểm soát của bất kỳ ngân hàng trung ương hoặc tổ chức tài chính nào, mà được vận hành bởi một mạng lưới các máy tính (hay “node”) trên khắp thế giới.
Mạng blockchain Bitcoin chứa một sổ cái kỹ thuật số công khai, để ghi lại tất cả các giao dịch mà không cần sự tham gia của bên thứ ba. Mỗi giao dịch được xác thực thông qua một quá trình gọi là đào, sau khi được xác thực, các giao dịch này sẽ được gộp vào các “block” và lưu trữ vĩnh viễn trên blockchain.
Điểm nổi bật của Bitcoin là tính phi tập trung và an toàn, nhờ vào cơ chế đồng thuận Proof of Work và thuật toán SHA-256 biến Bitcoin thành đồng tiền điện tử số một hiện nay.
Lịch sử ra đời của Bitcoin
Bitcoin được sáng lập bởi một cá nhân hoặc nhóm người ẩn danh mang tên Satoshi Nakamoto, vào năm 2008, qua việc phát hành một bài báo có tên “Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System“. Bài báo này trình bày một hệ thống thanh toán điện tử không cần đến bên trung gian, không bị kiểm soát bởi ngân hàng hay tổ chức tài chính nào.
Ngày 3 tháng 1 năm 2009, Bitcoin chính thức được khai thác lần đầu tiên với việc tạo ra block đầu tiên, được gọi là Genesis Block. Khối này chứa một tin nhắn ẩn có nội dung:
“The Times 03/Jan/2009 Chancellor on brink of second bailout for banks”, ám chỉ sự khủng hoảng tài chính toàn cầu và sự bất tín nhiệm đối với các ngân hàng truyền thống.
Satoshi Nakamoto đã khai thác Bitcoin đầu tiên và gửi một số lượng nhỏ Bitcoin cho người đầu tiên sử dụng mạng lưới, Hal Finney là một kỹ sư máy tính, nhà mật mã học nổi tiếng người Mỹ.
Ai là người tạo ra Bitcoin?
Bitcoin được tạo ra bởi một người hoặc một nhóm người có tên là Satoshi Nakamoto. Tuy nhiên, danh tính thật sự của Satoshi Nakamoto vẫn là một bí ẩn, và cho đến nay, không ai biết chính xác là ai đứng sau cái tên này.
Có rất nhiều lời đồn đại như phải có một nhóm người đứng sau vì dựa trên sự phức tạp và tính toán kỹ lưỡng của mã nguồn Bitcoin cho thấy Bitcoin không phải tạo ra bởi một trò đùa cho giới ngân hàng.
Một giả thuyết phổ biến là Nick Szabo, một nhà mật mã học nổi tiếng và là người phát triển Bit Gold (một hệ thống tiền tệ số tiền thân của Bitcoin), có thể là Satoshi Nakamoto. Tuy nhiên, Szabo đã bác bỏ điều này.
Một người khác được cho là có thể là Satoshi Nakamoto là Hal Finney, một lập trình viên Bitcoin sớm và là người nhận Bitcoin đầu tiên từ Satoshi Nakamoto. Tuy nhiên, Hal Finney lúc còn sống cũng đã phủ nhận mình là Satoshi.
Sau khi tạo ra và phát triển Bitcoin trong những năm đầu tiên, Satoshi Nakamoto dường như đã rút lui khỏi cộng đồng và không còn liên lạc từ năm 2011.
Mục tiêu ban đầu của Bitcoin
Mục tiêu ban đầu của Bitcoin là tạo ra một hệ thống tiền tệ kỹ thuật số phi tập trung, không cần trung gian như ngân hàng hay các tổ chức tài chính, giúp người dùng thực hiện giao dịch trực tiếp, an toàn và hiệu quả. Đầu tiên, Bitcoin được thiết kế để phi tập trung hoàn toàn, không chịu sự kiểm soát của bất kỳ cơ quan hay tổ chức nào.
Thứ hai, bảo mật và tính minh bạch là một yếu tố quan trọng, với công nghệ blockchain giúp bảo vệ dữ liệu và giao dịch. Cuối cùng, Bitcoin mong muốn cung cấp một hệ thống tiền tệ không biên giới, cho phép mọi người thực hiện giao dịch trên toàn cầu mà không bị giới hạn bởi các quy định tài chính.
Nền tảng cốt lõi của Bitcoin
Bitcoin không chỉ là một loại tiền kỹ thuật số, mà còn là một hệ thống kinh tế phi tập trung vận hành dựa trên các nguyên tắc mã nguồn mở, bảo mật và minh bạch. Những thành phần chính gồm mạng blockchain phân mảnh cùng thuật toán Proof of Work.
Blockchain là gì?
Blockchain là một công nghệ sổ cái phân tán (Distributed Ledger Technology – DLT) cho phép lưu trữ dữ liệu một cách an toàn, minh bạch và không thể thay đổi. Thay vì sử dụng một máy chủ trung tâm, blockchain hoạt động dựa trên mạng lưới phi tập trung, trong đó mỗi giao dịch được xác minh bởi nhiều nút (nodes) trước khi được thêm vào chuỗi.
Blockchain được tạo thành từ các khối (blocks), mỗi khối chứa dữ liệu giao dịch: Bao gồm thông tin như số lượng Bitcoin được gửi, địa chỉ của người gửi và người nhận. Mã hash của khối trước đó sẽ liên kết các khối lại với nhau, tạo thành một chuỗi khối liên tục được tạo bằng thuật toán mã hóa SHA-256.
Thuật toán SHA-256 và bảo mật Bitcoin
Bitcoin sử dụng thuật toán mã hóa SHA-256 (Secure Hash Algorithm 256-bit) để bảo vệ dữ liệu giao dịch và đảm bảo tính an toàn mạng lưới. Đây là một thuật toán mã hóa một chiều do Cơ quan An ninh Quốc gia Hoa Kỳ (NSA) phát triển, giúp Bitcoin duy trì độ bảo mật cao và chống lại các cuộc tấn công từ tin tặc.
SHA-256 là một thuật toán băm (hash function), nghĩa là nó chuyển đổi một đầu vào (dữ liệu giao dịch) thành một chuỗi ký tự có độ dài cố định 256 bit (64 ký tự hex). Bất kỳ thay đổi nhỏ nào trong dữ liệu đầu vào sẽ tạo ra một kết quả hoàn toàn khác.
Ví dụ khi mã hoá dòng chữ: Bitcoin là gì? Sẽ cho kết quả: 3986f9867f1744234a9bc1c3f2dcf6f12b89c2838ae11dd62bb8eb13ddae0b1b và đương nhiên sẽ không thể đảo ngược quá trình này để tìm lại dữ liệu gốc.
Cơ chế đồng thuận Proof of Work (PoW)
Proof of Work (PoW) là cơ chế đồng thuận của Bitcoin, giúp xác minh giao dịch và bảo vệ mạng lưới khỏi gian lận. Thợ đào cạnh tranh nhau để giải bài toán mật mã bằng thuật toán SHA-256, khối hợp lệ sẽ được thêm vào blockchain và người chiến thắng nhận phần thưởng.
PoW giúp Bitcoin an toàn nhờ tính chống gian lận, chống tấn công 51%, và phi tập trung, nhưng cũng có nhược điểm như tiêu tốn nhiều năng lượng, yêu cầu phần cứng mạnh, và tốc độ giao dịch chậm hơn so với một số cơ chế đồng thuận khác.
Mạng lưới Bitcoin hoạt động như thế nào?
Bitcoin hoạt động trên một mạng ngang hàng phi tập trung, nơi các giao dịch được xác thực bởi thợ đào và lưu trữ vĩnh viễn trên blockchain. Mỗi giao dịch mới được phát tán khắp mạng, được kiểm tra tính hợp lệ, sau đó gộp vào khối và thêm vào blockchain thông qua cơ chế Proof of Work (PoW).
Để hiểu rõ cách hoạt động của mạng Bitcoin, chúng ta cần nắm các khái niệm quan trọng sau:
Merkle Tree
Merkle Tree là một cấu trúc dữ liệu giúp tóm tắt, kiểm tra tính toàn vẹn và bảo mật của các giao dịch trong một khối. Nó hoạt động theo nguyên tắc băm đôi (hashing) các giao dịch liên tiếp cho đến khi tạo ra một giá trị duy nhất gọi là Merkle Root – giá trị này được lưu trong tiêu đề khối (block header).
UTXO
UTXO (Unspent Transaction Output) là mô hình dữ liệu giúp Bitcoin theo dõi số dư ví một cách phi tập trung. Khi một giao dịch Bitcoin diễn ra, số BTC từ người gửi không bị trừ trực tiếp mà được “chia nhỏ” thành đầu ra chưa sử dụng (UTXO). Những UTXO này trở thành đầu vào của giao dịch tiếp theo.
Orphan Block, Stale Block
Orphan Block (Khối mồ côi): Là khối hợp lệ nhưng không được chấp nhận vào blockchain chính do không có thông tin về khối cha của nó (có thể do kết nối mạng kém hoặc tấn công).
Stale Block (Khối lỗi thời): Là khối hợp lệ nhưng bị loại khỏi blockchain vì một nhánh khác có nhiều bằng chứng công việc hơn (PoW mạnh hơn).
BIP
BIP (Bitcoin Improvement Proposal) là đề xuất cải tiến Bitcoin do cộng đồng đưa ra nhằm nâng cấp hoặc sửa đổi giao thức Bitcoin. Tính đến nay có rất nhiều BIP lớn phải kể tới như:
- BIP9 (Cơ chế kích hoạt nâng cấp mềm (Soft Fork) bằng sự đồng thuận từ thợ đào)
- BIP 32: Hệ thống tạo ví Bitcoin HD (Hierarchical Deterministic).
- BIP 141: Đề xuất Segregated Witness (SegWit) để giảm kích thước giao dịch và tăng khả năng mở rộng.
- BIP 39: Đề xuất giúp tạo và khôi phục ví Bitcoin bằng một cụm từ ghi nhớ (mnemonic phrase) gồm 12-24 từ.
Cách giao dịch Bitcoin hoạt động
3.1. Quá trình xác nhận giao dịch Bitcoin
3.2. Phí giao dịch Bitcoin gồm những gì?
3.3. Yếu tố ảnh hưởng đến tốc độ giao dịch Bitcoin
Đào Bitcoin (Bitcoin Mining)
Đào Bitcoin là gì?
Đào Bitcoin (Bitcoin Mining) là quá trình sử dụng máy tính để giải quyết các bài toán toán học phức tạp, xác nhận giao dịch trên mạng lưới Bitcoin để bảo vệ tính toàn vẹn của hệ thống. Quá trình này giúp duy trì mạng lưới Bitcoin, đồng thời tạo ra các đồng Bitcoin mới.
Cách hoạt động của thợ đào Bitcoin
Để xác nhận một giao dịch, các thợ đào phải giải quyết một bài toán mật mã (thuật toán SHA-256). Đây là một hàm băm (hash function) mà kết quả của nó được sử dụng để tạo ra “block” mới trên blockchain Bitcoin.
Quá trình này sử dụng cơ chế xác thực Proof-of-Work (PoW), yêu cầu thợ đào sử dụng sức mạnh tính toán để giải quyết các vấn đề phức tạp. Thợ đào đầu tiên giải quyết bài toán sẽ được thưởng bằng Bitcoin.
Khi một thợ đào giải được bài toán, một block mới được thêm vào blockchain. Phần thưởng cho việc đào một block mới bắt đầu từ 50 BTC, nhưng đã giảm dần qua các lần halving (cắt giảm một nửa số Bitcoin được thưởng).
Mining Pool là gì?
Mining Pool là một nhóm thợ đào Bitcoin kết hợp sức mạnh tính toán của mình để tăng cơ hội giải các bài toán mật mã và nhận phần thưởng từ việc đào Bitcoin. Thay vì đào đơn lẻ, các thợ đào trong một mining pool chia sẻ tài nguyên và phần thưởng, giúp giảm thiểu rủi ro và tăng khả năng nhận thưởng.
Vì quá trình đào Bitcoin hễ cứ ai giải được thì sẽ nhận được phần thưởng của block đó, dẫn tới cạnh tranh rất cao. Dù bỏ ra công sức, năng lượng nhưng chưa chắc thợ đào đã được nhận phần thưởng từ block đó.
Khi pool giải quyết được một bài toán và tạo ra một block mới, phần thưởng (Bitcoin) sẽ được chia cho tất cả các thành viên trong pool dựa trên tỷ lệ sức mạnh tính toán mà họ đóng góp. Phần thưởng này sẽ được chia theo công thức PPS (Pay Per Share) hoặc PPLNS (Pay Per Last N Shares), tùy thuộc vào cách thức trả thưởng của pool.
Tuy nhiên có một lưu ý, hầu hết các mining pool tính một mức phí tham gia, thường dao động từ 1% đến 3% của phần thưởng đào được. Phí này sẽ giúp duy trì hoạt động của pool và trả cho người quản lý.
Solo Mining và Pool Mining
Solo Mining là phương thức đào mà thợ đào thực hiện mọi công việc một mình, không tham gia vào bất kỳ pool nào. Thợ đào tự mình giải quyết các bài toán mật mã và tìm ra block mới, nhận toàn bộ phần thưởng khi thành công.
Tuy nhiên việc đào Bitcoin một mình đồng nghĩa với việc bạn phải cạnh tranh với tất cả các thợ đào khác trong mạng lưới, và xác suất giải quyết một block mới rất thấp. Mặc dù phần thưởng lớn, nhưng thời gian để đào một block có thể kéo dài rất lâu.
Theo nghiên cứu của Cambridge Centre for Alternative Finance, với mạng lưới Bitcoin hiện tại, khả năng đào thành công một block với solo mining là rất thấp, với 1 thợ đào phải mất trung bình 6 năm để đào một block thành công nếu sử dụng một máy tính cá nhân (CPU).
Pool Mining là phương thức đào mà nhiều thợ đào kết hợp sức mạnh tính toán của mình để giải quyết các bài toán mật mã cùng nhau. Thay vì đào độc lập, họ tham gia vào một mining pool (bể đào), nơi phần thưởng được chia sẻ giữa các thành viên dựa trên tỷ lệ sức mạnh tính toán mà mỗi người đóng góp.
Nhờ vào việc chia sẻ công sức đào, khả năng giải quyết bài toán và nhận thưởng sẽ cao hơn so với đào độc lập. Thợ đào sẽ nhận được phần thưởng đều đặn hơn, mặc dù phần thưởng cho mỗi thành viên sẽ ít hơn so với solo mining.
Theo dữ liệu từ Bitcoin.com, các mining pool lớn như F2Pool, AntPool hay SlushPool hiện nay chiếm khoảng 50-60% tổng hashrate của mạng Bitcoin, cho thấy sức mạnh lớn của việc đào nhóm
Có khi nào một người ăn may đào được bitcoin lẻ không? Câu trả lời là hoàn toàn có. Cụ thể, vào ngày 10/3/2025, một thợ đào đơn lẻ đã sử dụng máy đào bỏ túi giá 158 USD để giải quyết khối Bitcoin thứ 887.212, thu về tổng cộng khoảng 3,15 BTC, tương đương khoảng 263.000 USD.
ASIC Miner là gì?
ASIC Miner (Application-Specific Integrated Circuit Miner) là một loại phần cứng chuyên dụng được thiết kế đặc biệt để thực hiện một nhiệm vụ duy nhất là đào Bitcoin hoặc các loại tiền điện tử khác sử dụng thuật toán SHA-256 (đặc biệt là Bitcoin). Các thiết bị này khác biệt hoàn toàn so với các loại phần cứng máy tính thông thường (như CPU, GPU) vì chúng được tối ưu hóa cho việc xử lý một tác vụ duy nhất, giúp gia tăng hiệu suất khai thác.
Khác với CPU và GPU, ASIC có tốc độ tính toán rất nhanh, giúp thợ đào cạnh tranh với những người khác trong việc tìm ra các khối (block) Bitcoin. ASIC có khả năng xử lý hàng tỷ phép toán mỗi giây (hash per second).
ASIC Miner chỉ có thể đào được một loại tiền điện tử (ví dụ: Bitcoin). Nếu thuật toán hoặc giao thức của mạng blockchain thay đổi, người sở hữu ASIC có thể gặp phải vấn đề và phải đầu tư vào thiết bị mới. Do hiệu suất khai thác cực cao, ASIC Miners tiêu thụ rất nhiều điện. Điều này gây ra những vấn đề về môi trường và làm gia tăng lượng khí thải carbon nếu nguồn năng lượng sử dụng không sạch.
Hiện nay, có rất nhiều hãng sản xuất ASIC Miner nổi tiếng trên thị trường như Bitmain Antminer S19 Pro, MicroBT WhatsMiner M30s, Canaan AvalonMiner 1246… và giá của chúng cũng không hề rẻ tí nào.
Phần thưởng khối (Block Reward) và Bitcoin Halving
Phần thưởng khối là phần thưởng mà người thợ đào nhận được khi họ thành công xác thực và thêm một khối mới vào blockchain Bitcoin. Phần thưởng khối là yếu tố quan trọng giúp đảm bảo việc duy trì hoạt động của mạng lưới Bitcoin và khuyến khích thợ đào tham gia vào quá trình đào.
Bitcoin Halving là sự kiện xảy ra cứ sau mỗi 210,000 khối, khoảng cách thời gian giữa hai lần halving thường là 4 năm. Trong sự kiện này, phần thưởng cho thợ đào Bitcoin sẽ giảm đi một nửa. Quá trình này được lập trình vào mã nguồn của Bitcoin nhằm giảm dần tốc độ phát hành Bitcoin mới, qua đó giúp kiểm soát nguồn cung của Bitcoin và duy trì sự khan hiếm.
Khi Bitcoin mới ra đời (2009), phần thưởng khối là 50 Bitcoin cho mỗi khối mà thợ đào giải quyết thành công, sau mỗi lần halving, phần thưởng sẽ giảm đi một nửa:
- Lần 1 (2009): Phần thưởng khối 50 BTC, Bitcoin ra đời.
- Lần 2 (2012): Phần thưởng khối giảm xuống còn 25 BTC.
- Lần 3 (2016): Phần thưởng khối giảm xuống còn 12.5 BTC.
- Lần 4 (2020): Phần thưởng khối giảm xuống còn 6.25 BTC.
- Lần 5 (2024): Phần thưởng khối giảm xuống còn 3.125 BTC.
Đào Bitcoin có còn lợi nhuận không?
Việc đào Bitcoin hiện nay vô cùng khó khăn do chi phí tăng cao và sự cạnh tranh khốc liệt. Trước tiên, thợ đào cần đầu tư vào các máy đào chuyên dụng ASIC có giá vô cùng đắt đỏ, kéo theo là lượng điện khổng lồ để vận hành chúng. Những khu vực có giá điện thấp như Nga, Venezuela, Kazakhstan hay một số bang của Mỹ (như Texas) thường có lợi thế cạnh tranh hơn.
Ngoài ra, độ khó khai thác liên tục tăng, khiến việc tìm được khối mới ngày càng phức tạp và đòi hỏi thiết bị mạnh mẽ hơn. Một yếu tố khác ảnh hưởng lớn đến lợi nhuận là sự kiện Bitcoin Halving, diễn ra bốn năm một lần, làm giảm phần thưởng khối từ 50 BTC ban đầu xuống còn 3.125 BTC vào năm 2024, đồng nghĩa với việc thợ đào nhận được ít Bitcoin hơn so với trước đây.
Chi phí để khai thác một Bitcoin hiện nay phụ thuộc vào nhiều yếu tố như giá điện, hiệu suất thiết bị và vị trí địa lý. Theo báo cáo từ CoinTelegraph, tính đến ngày 6/4/2024, chi phí trung bình để khai thác một Bitcoin là khoảng 49.902 USD. Tuy nhiên, con số này có thể thay đổi đáng kể tùy thuộc vào điều kiện cụ thể của từng thợ đào.
Các nâng cấp và chia tách của Bitcoin
Soft Fork và Hard Fork là gì?
Soft Fork là một bản nâng cấp phần mềm tương thích ngược (backward-compatible), nghĩa là các node cũ không cập nhật vẫn có thể tiếp tục xác nhận các giao dịch mới theo quy tắc mới. Soft Fork chỉ làm thắt chặt các quy tắc, không làm thay đổi cấu trúc blockchain. Ví dụ: Segregated Witness (SegWit, 2017) là một Soft Fork của Bitcoin, giúp tăng hiệu suất giao dịch mà không làm thay đổi block size.
Ngược lại, Hard Fork là một bản cập nhật không tương thích ngược (non-backward-compatible), nghĩa là nếu node không cập nhật phần mềm mới, nó sẽ không thể tham gia vào blockchain mới. Khi Hard Fork xảy ra, blockchain cũ và blockchain mới sẽ tồn tại song song với các quy tắc khác nhau. Đây là cách mà Bitcoin Cash ra đời, là một Hard Fork của Bitcoin, tăng kích thước block từ 1MB lên 8MB để tăng tốc độ giao dịch.
Những đợt nâng cấp quan trọng của Bitcoin
Bitcoin đã trải qua nhiều lần nâng cấp để cải thiện hiệu suất, bảo mật và khả năng mở rộng gồm:
- P2SH (2012): Cho phép các giao dịch đa chữ ký (MultiSig) và hợp đồng thông minh đơn giản.
- Segwit (2017): Tách chữ ký (witness data) khỏi dữ liệu giao dịch, giúp tăng dung lượng khối.
- Bitcoin Cash Hard Fork (2017): Mở rộng block size lên 8MB và sự ra đời của Bitcoin Cash
- Taproot (2021): Cải thiện quyền riêng tư bằng việc sử dụng Schnorr Signatures.
- Ordinals & Inscriptions (2023): Cho phép nhúng dữ liệu như NFT, hình ảnh, video vào Bitcoin.
SegWit và Lightning Network
SegWit (Segregated Witness) là một bản cập nhật Soft Fork được kích hoạt vào năm 2017, nhằm tăng dung lượng giao dịch mà không cần mở rộng kích thước block. Dù Block vẫn giữ giới hạn 1MB, nhưng nhờ tối ưu dung lượng, có thể chứa nhiều giao dịch hơn (~4MB dữ liệu hiệu quả).
Nhờ đó mà phí giao dịch giảm từ 30$ xuống còn vài cent khi SegWit được áp dụng rộng rãi. Và đây cũng là nền tảng để phát triển Lightning Network
Lightning Network là một giải pháp Layer 2 giúp thực hiện giao dịch gần như tức thì và chi phí cực thấp bằng cách tạo các kênh thanh toán giữa hai bên mà không cần gửi từng giao dịch lên blockchain chính. Hai công nghệ này bổ trợ nhau, giúp Bitcoin mở rộng mà không làm mất đi tính phi tập trung
Bitcoin Core là gì?
Bitcoin Core là phần mềm node đầy đủ (full node software) chính thức của mạng Bitcoin, đóng vai trò như bộ giao thức tham chiếu để xác thực giao dịch và duy trì blockchain. Đây là phần mềm do Satoshi Nakamoto phát triển đầu tiên vào năm 2009, ban đầu có tên là Bitcoin, sau đó đổi thành Bitcoin Core để phân biệt với mạng lưới Bitcoin.
Hiểu một cách đơn giản, Bitcoin Core là một cuôn sổ cái chứa toàn bộ lịch sử giao dịch Bitcoin (~500GB vào năm 2024). Do có ví riêng, giúp người dùng lưu trữ và gửi/nhận Bitcoin mà không cần bên thứ ba. Đây cũng là cách mà những người sở hữu Bitcoin ngày đầu có thể gửi và nhận Bitcoin không cần ví lạnh.
Taproot Upgrade
Taproot là một bản cập nhật quan trọng của Bitcoin, được kích hoạt vào tháng 11/2021, giúp cải thiện bảo mật, quyền riêng tư và hiệu suất giao dịch. Đây là nâng cấp lớn nhất kể từ SegWit (2017) và giúp Bitcoin tiến gần hơn đến việc hỗ trợ hợp đồng thông minh.
Trước đây, Bitcoin sử dụng ECDSA (Elliptic Curve Digital Signature Algorithm) để tạo chữ ký số. Taproot thay thế bằng Schnorr Signatures, giúp tăng đáng kể tốc độ xác minh chữ ký, giảm kích thước giao dịch và tiết kiệm phí.
Sau Taproot, tất cả giao dịch (dù đơn giản hay phức tạp) trông giống nhau, giúp tăng quyền riêng tư. Quan trọng nhất là giúp thực hiện các hợp đồng thông minh phức tạp ngay trên Bitcoin mà không làm tăng kích thước giao dịch quá nhiều.
Smart Contract trên Bitcoin?
Mặc dù Bitcoin được biết đến như một hệ thống thanh toán và lưu trữ giá trị, không giống như Ethereum, vốn được thiết kế đặc biệt để hỗ trợ smart contract, nhưng Bitcoin vẫn có khả năng thực hiện hợp đồng thông minh thông qua một số cách.
Bitcoin có một ngôn ngữ lập trình đơn giản gọi là Bitcoin Script. Mặc dù không mạnh mẽ như ngôn ngữ của Ethereum, Bitcoin Script cho phép thực hiện các hợp đồng thông minh cơ bản. Ví dụ: MultiSig (giao dịch cần nhiều chữ ký), Timelocks (giao dịch chỉ thực hiện sau một khoảng thời gian nhất định).
Sau bản cập nhật lớn Taproot cho phép tạo hợp đồng thông minh linh hoạt và tiết kiệm chi phí hơn, tạo cơ hội để Bitcoin cạnh tranh trong lĩnh vực DeFi.
Các phiên bản Bitcoin Fork quan trọng
Bitcoin Cash (BCH) là gì?
Bitcoin Cash (BCH) là một fork (nhánh) của Bitcoin, được tạo ra vào ngày 1 tháng 8 năm 2017 tại block 478,558. Mục đích của Bitcoin Cash là giải quyết vấn đề khả năng mở rộng của Bitcoin bằng cách tăng kích thước khối, giúp xử lý nhiều giao dịch hơn mà không làm tăng phí giao dịch quá cao hoặc gây tắc nghẽn mạng.
Bitcoin Cash được phát triển bởi một nhóm các nhà phát triển và miner, trong đó có những người không đồng ý với quyết định áp dụng Segregated Witness (SegWit) và các thay đổi trong quy trình mở rộng mạng của Bitcoin. Họ tin rằng việc tăng kích thước khối là giải pháp tốt nhất để giúp Bitcoin trở thành phương tiện thanh toán toàn cầu.
Dù được phân tách sau chưa đầy một năm Bitcoin Cash tiến hành thêm một hard fork, chia thành Bitcoin Cash ABC và Bitcoin SV (Bitcoin Satoshi Vision)
Bitcoin SV (BSV) là gì?
Bitcoin SV (Bitcoin Satoshi Vision) là một fork của Bitcoin Cash (BCH), được tạo ra vào ngày 15 tháng 11 năm 2018 sau một cuộc chia rẽ trong cộng đồng Bitcoin Cash. Mục tiêu của Bitcoin SV là khôi phục và duy trì nguyên bản thiết kế và tầm nhìn của Satoshi Nakamoto, người sáng lập Bitcoin.
Bitcoin SV tập trung vào việc mở rộng mạng lưới Bitcoin bằng cách tăng kích thước khối lên vô hạn và hỗ trợ các giao dịch lớn mà không làm giảm tính phi tập trung của mạng lưới.
Được phát triển bởi nền tảng nChain và Bitcoin Association, dưới sự lãnh đạo của Craig Wright, người tuyên bố mình là Satoshi Nakamoto (dù gây tranh cãi). Bitcoin SV dù không phải một fork thất bại nhưng nó cho thấy sự chia rẽ cộng đồng lớn như nào, từ đó làm giảm lòng tin vào đồng coin này.
Bitcoin Gold (BTG) là gì?
Bitcoin Gold (BTG) là một hard fork của Bitcoin (BTC), được tạo ra vào ngày 24 tháng 10 năm 2017. Mục tiêu của Bitcoin Gold là thay đổi thuật toán khai thác (mining) của Bitcoin, giúp cho việc đào coin trở nên dễ dàng và công bằng hơn cho những người sử dụng phần cứng phổ thông (như GPU – card đồ họa) thay vì chỉ phụ thuộc vào các máy khai thác chuyên dụng như ASIC miners.
Bitcoin Gold sử dụng thuật toán Equihash, được cho là khó hơn đối với ASIC miners, nhưng dễ dàng hơn đối với các máy đào sử dụng GPU. Đây là một thuật toán Proof-of-Work (PoW) khác với SHA-256 của Bitcoin. Mục đích của việc này là khuyến khích các miner sử dụng GPU, giúp giảm bớt sự phụ thuộc vào các máy đào ASIC đắt tiền
Bitcoin Gold không phải là đồng tiền duy nhất được sinh ra từ việc chia tách Bitcoin. Các đối thủ như Bitcoin Cash và Bitcoin SV cũng có mục tiêu tương tự, gây sự phân tán trong cộng đồng vô cùng lớn và ít được đón nhận.
So sánh Bitcoin với các phiên bản Fork
| Đặc điểm | Bitcoin (BTC) | Bitcoin Cash (BCH) | Bitcoin SV (BSV) | Bitcoin Gold (BTG) |
|---|---|---|---|---|
| Ngày ra mắt | 03/01/2009 | 01/08/2017 | 15/11/2018 | 24/10/2017 |
| Tạo ra từ | – | Hard Fork từ Bitcoin vào năm 2017 | Hard Fork từ Bitcoin Cash vào năm 2018 | Hard Fork từ Bitcoin vào năm 2017 |
| Thuật toán khai thác | SHA-256 | SHA-256 | SHA-256 | Equihash (dễ đào bằng GPU) |
| Kích thước khối | 1 MB | 8 MB (ban đầu, sau này có thể tăng) | 128 MB (để mở rộng khả năng giao dịch) | 1 MB (tương tự Bitcoin) |
| Mục tiêu | Giữ nguyên các nguyên lý của Satoshi Nakamoto, bảo mật và phân cấp mạng lưới | Giảm phí giao dịch và tăng tốc độ giao dịch thông qua việc tăng kích thước khối | Duy trì các nguyên lý ban đầu của Bitcoin, tăng khả năng mở rộng | Tạo ra một mạng lưới khai thác phi tập trung với GPU |
| Kích thước khối tối đa | 21 triệu BTC | 21 triệu BCH | 21 triệu BSV | 21 triệu BTG |
| Cộng đồng | Cộng đồng lớn nhất, mạnh mẽ nhất trong tiền mã hóa | Cộng đồng mạnh mẽ nhưng gặp nhiều tranh cãi | Cộng đồng bị chia rẽ, có sự hỗ trợ từ Craig Wright | Cộng đồng nhỏ, chủ yếu tập trung vào khai thác GPU |
| Tính bảo mật | Mạng lưới bảo mật cao nhờ vào thuật toán SHA-256 và quy mô lớn | Mạng lưới bảo mật thấp hơn vì có kích thước khối lớn hơn và ít phân tán hơn | Bảo mật chưa thực sự cao vì sự phân tán mạng lưới thấp | Bảo mật kém hơn Bitcoin do khai thác bằng GPU |
| Chủ trương phát triển | Tập trung vào sự ổn định và bảo mật của mạng lưới | Cải thiện khả năng giao dịch và mở rộng mạng lưới | Tăng kích thước khối cực đại, bảo tồn các nguyên lý Bitcoin ban đầu | Tập trung vào sự phân cấp trong việc khai thác |
7. Ví Bitcoin và cách lưu trữ an toàn
7.1. Ví Bitcoin là gì?
7.2. Các loại ví Bitcoin phổ biến
- Ví nóng (Hot Wallet)
- Ví lạnh (Cold Wallet)
- Ví phần cứng (Hardware Wallet)
- Ví giấy (Paper Wallet)
7.3. Cách tạo ví Bitcoin an toàn
7.4. Cách bảo mật ví Bitcoin tránh bị hack
8. Cách mua và bán Bitcoin
8.1. Mua Bitcoin ở đâu?
8.2. Hướng dẫn giao dịch Bitcoin trên sàn
8.3. Các sàn giao dịch Bitcoin uy tín
8.4. Phân biệt giao dịch P2P và giao dịch tập trung
9. Đầu tư Bitcoin
9.1. Bitcoin có phải là khoản đầu tư tốt?
9.2. So sánh Bitcoin với vàng và chứng khoán
9.3. Những rủi ro khi đầu tư Bitcoin
9.4. Các chiến lược đầu tư Bitcoin
9.4.1. Hold (HODL) dài hạn
9.4.2. Giao dịch ngắn hạn (Trading)
9.4.3. DCA (Dollar-Cost Averaging)
9.5. Bitcoin ETF là gì?
9.5.1. Bitcoin Spot ETF vs. Bitcoin Futures ETF
9.5.2. ETF ảnh hưởng thế nào đến giá Bitcoin?
9.6. Tâm lý giao dịch Bitcoin
9.6.1. FOMO, FUD và cách kiểm soát cảm xúc
9.6.2. Chỉ số On-Chain quan trọng khi phân tích Bitcoin
9.6.3. Làm thế nào để tránh bị lừa đảo khi đầu tư Bitcoin?
10. Tình trạng pháp lý của Bitcoin
10.1. Bitcoin có hợp pháp không?
10.2. Quy định về Bitcoin trên thế giới
10.3. Bitcoin có được công nhận ở Việt Nam không?
10.4. Những quốc gia chấp nhận Bitcoin
11. Tương lai của Bitcoin
11.1. Bitcoin có thể thay thế tiền pháp định không?
11.2. Những thách thức mà Bitcoin cần vượt qua
11.3. Các dự đoán về giá Bitcoin trong tương lai
11.3.1. Bitcoin có thể đạt 1 triệu USD không?
11.3.2. Các mô hình dự đoán giá Bitcoin (Stock-to-Flow, Elliott Wave, v.v.)
11.4. Ứng dụng Bitcoin trong đời sống thực tế
11.4.1. Các doanh nghiệp chấp nhận thanh toán bằng Bitcoin
11.4.2. Ứng dụng Bitcoin trong hệ thống tài chính phi tập trung (DeFi)
11.4.3. Liệu Bitcoin có thể trở thành tiền tệ toàn cầu?
Bitcoin là gì?
Bitcoin là một loại tiền kỹ thuật số. Không giống như các loại tiền tệ fiat như đồng đô la Mỹ, Bitcoin không bị kiểm soát bởi bất kỳ cơ quan trung ương nào. Thay vào đó, Bitcoin được điều chỉnh bởi một bộ quy tắc. Điều này làm cho Bitcoin trở nên phi tập trung. Không ai sở hữu hoặc kiểm soát Bitcoin một cách độc lập, vì vậy mọi người đều có thể tham gia vào mạng lưới. Các giao dịch bitcoin hoàn toàn ngang hàng, có nghĩa là tiền sẽ được di chuyển trực tiếp từ người gửi đến người nhận và không hề qua các tổ chức tài chính như các ngân hàng trung ương, các tổ chức tài chính v.v… Địa chỉ ví bitcoin chỉ bao gồm một chuỗi các chữ cái và số, ngoài ra không có bất kỳ thông tin gì khác. Nếu chủ sở hữu của một địa chỉ không xác nhận mình là chủ nhân chiếc ví thì các giao dịch chuyển và nhận tiền là hoàn toàn ẩn danh ở bất kỳ đâu trên thế giới.
Bitcoin được tạo ra với rất nhiều những quy tắc khác nhau như thuật toán đào luôn thay đổi, độ khó gia tăng, hay lượng bitcoin đào được trên mỗi block sẽ giảm đi một nửa sau mỗi 4 năm… Nguồn cung bitcoin được xác định trước và không bị thay đổi và sẽ không bao giờ vượt quá 21 triệu đồng. Với tốc độ khai thác và độ khó mạng lưới xác định thì tới năm 2140 đồng bitcoin cuối cùng sẽ được khai thác, điều đó khiến bitcoin trở nên khan hiếm.
Bitcoin được sử dụng như thế nào
Bitcoin có thể được sử dụng tương tự như một loại tiền tệ, có thể thanh toán hóa đơn, mua hàng hóa tương tự như tiền truyền thống. Ngày nay, bitcoin được coi như một một tài sản có giá trị, một công cụ chống lại lạm phát. Bitcoin có thể di chuyển một cách cực dễ dàng với mức phí rất thấp, phí giao dịch sẽ được tính bởi mạng lưới giao động trong khoảng 3$ tới 60$ (tùy vào nhu cầu sử dụng của mọi người mà giao dịch tăng hay giảm sẽ quyết định tới phí giao dịch). Có những giao dịch hàng tỷ đô giá trị đồng bitcoin nhưng mức phí giao dịch chỉ vài chục đô, nếu gửi bằng ngân hàng truyền thống sẽ mất hàng triệu đô phí giao dịch, thời gian hoàn thành có thể lên tới vài ngày, với bitcoin con số chỉ là 10 phút.
Tất cả các giao dịch trên mạng lưới bitcoin đều công khai minh bạch, bạn có thể tra số dư của một địa chỉ, lượng bitcoin họ đã giao dịch, thời điểm giao dịch rất dễ dàng. Tuy nhiên, các địa chỉ đều ẩn danh và không ai có thể biết được địa chỉ ví đó của ai và ở đâu, chính yếu tố ẩn danh đã tạo nên sự thành công của bitcoin. Ngày nay có rất nhiều dịch vụ giúp bạn quản lý bitcoin như những sàn giao dịch, các ứng dụng như BlockFi v.v… bạn không hề nắm giữ khóa cá nhân. Để lưu trữ bitcoin trực tiếp bạn có thể sử dụng ví bitcoin core từ nhà phát triển, nơi chứa cuốn sổ cái giao dịch và ứng dụng có thể giúp bạn gửi và nhận bitcoin đơn giản, bạn có thể tải về tại đây. Ngoài ra có một cách lưu trữ an toàn là sử dụng ví lạnh Ledger hoặc Trazor giúp bảo vệ khóa cá nhân private key an toàn tối đa, bạn có thể đặt mua ví chính hãng từ nhà sản xuất tại đây.
Điều gì làm nên giá trị của Bitcoin?
Bitcoin giới hạn nguồn cung, điều đó là chắc chắn, việc giới hạn nguồn cung sẽ khiến bitcoin khan hiếm bởi nhu cầu sở hữu tương tự như vàng. Ngoài ra còn một số các yếu tố khác dẫn tới bitcoin có giá trị bao gồm: tính bảo mật, sự ẩn danh, dễ phân chia, sự di động.
Thanh toán bằng bitcoin?
Mỗi một block của bitcoin tương ứng 10 phút, đó là thời gian để tích lũy tất cả các giao dịch của người dùng trong thời điểm đó, khi đủ một block mạng lưới sẽ dùng sức mạnh từ những máy đào trên khắp thế giới để xác nhận giao dịch. Để giao dịch được an toàn và chuẩn xác, hạn chế khả năng lỗi thì nên đợi từ 2 – 6 lần xác thực (tương ứng 2 – 6 block, tương đương 20 phút – 60 phút). Cho dù bạn đợi mạng lưới xác thực giao dịch tới 60 phút thì bitcoin cũng tỏ ra nhanh hơn các hệ thống tài chính rất nhiều lần khi có thể mất tới vài ngày, chưa kể những ngày nghỉ lễ.
Sự khan hiếm của Bitcoin
Sẽ không bao giờ có nhiều hơn 21 triệu bitcoin. Điều này có nghĩa là, bất kể nhu cầu về bitcoin tăng cao đến mức nào, nguồn cung vẫn chỉ là 21 triệu đồng, bitcoin không thể được in ra thêm, do đó giá trị của bitcoin có thể tăng lên rất nhiều. Sự khan hiếm về nguồn cung sẽ khiến bitcoin trở thành một loại tài sản dự trữ thay vì trở thành một loại tiền tệ thanh toán.
Khả năng phân chia của Bitcoin
Bitcoin có 21 triệu đồng nhưng có thể phân tách thành những đơn vị siêu nhỏ có thể lên tới 100 triệu satoshi. Bạn hoàn toàn có thể mua bitcoin với một lượng dù nhỏ tới đâu cả khi giá bitcoin tăng vọt.
Khả năng bảo mật của Bitcoin
Bitcoin hoàn toàn phi tập trung và không thể kiểm soát bởi bất kỳ ngân hàng trung ưng, chính phủ hay cá nhân nào. Không giống như tiền tệ truyền thống, các ngân hàng trung ương, chính phủ có thể can thiệp và thay đổi những quy tắc như tác động để in thêm tiền và hệ quả sẽ khiến lạm phát tăng cao. Do không ai quản lý dẫn tới không ai có thể cấm được mạng lưới bitcoin, chúng hoàn toàn phi tập trung, được vận hành bởi hàng triệu máy tính khai thác rải rác khắp nơi trên thế giới.
Bitcoin hoạt động như thế nào
Bitcoin sử dụng một chuỗi khối để lưu trữ tất cả các giao dịch xảy ra trên mạng gọi là block. Mạng lưới blockchain của bitcoin là một cuốn sổ cái công khai nơi ghi lại tất cả những giao dịch đã xảy ra từ những ngày đầu tiên, do đó bất kỳ ai đều có thể xem các giao dịch đó. Để xử lý giao dịch, mạng lưới sẽ tập hợp những giao dịch của người dùng vào một block, trước đây mỗi block sẽ có ít giao dịch nhưng kể từ cập nhật SigWit vào năm 2017 dẫn tới chia tách một phần thành BitcoinCash do những người không ủng hộ giải pháp tăng dung lượng block. Ngày nay, mỗi một block sẽ chứa trung bình khoảng 500 giao dịch, mỗi khối sau được nối vào khối trước đó để đảm bảo rằng không có giao dịch gian lận nào. Thiết kế này nhằm làm cho Bitcoin trở nên minh bạch và có khả năng chống tham nhũng hoặc gian lận và nó đã hoạt động ổn định trong suốt một thập kỷ qua.
Do mỗi khối chỉ chứa một lượng giao dịch bitcoin nhất định dẫn tới vào những thời điểm nhu cầu giao dịch tăng cao thì những giao dịch sẽ được dồn sang những block kế tiếp. Để được mạng lưới ưu tiên giao dịch sớm hơn bắt buộc phải tăng phí giao dịch nhằm khuyến khích thợ đào xác thực giao dịch do đó dẫn tới phí giao dịch tăng cao. Giao dịch bitcoin là hoạt động thêm các khối mới vào mạng lưới và đảm bảo rằng các giao dịch trong quá khứ không bị thay đổi. Tính bất biến này đảm bảo rằng các khoản thanh toán sẽ không bao giờ bị đảo ngược. Khi giao dịch được xác nhận thành công, người nhận sẽ cảm thấy tin tưởng khi số bitcoin đã được mạng lưới xác nhận thành công, càng nhiều block xác nhận về sau càng khiến giao dịch đó tin cậy và khó có thể đảo ngược. Đó là nguyên nhân với những giao dịch với số tiền lớn họ thường chọn từ 2 – 6 block xác thực giao dịch.