Khôi phục ví Bitcoin? Có thể hoặc không thể thực hiện được

Bitcoin là tài sản rất có giá trị hiện nay, rất nhiều ví đã bị lãng quên và đang chờ được khôi phục ví Bitcoin. Thống kê cho thấy có khoảng 4 triệu Bitcoin đã ngủ yên từ thuở mạng blockchain này được giới thiệu vào năm 2009. Có rất nhiều nguyên nhân dẫn tới mất Bitcoin nhưng tất cả đều có một mục tiêu chung là khôi phục lại ví Bitcoin để trở thành triệu phú.

Ví Bitcoin là gì?

Bitcoin là một loại tiền điện tử được sử dụng rộng rãi trên toàn thế giới. Ví Bitcoin là nơi lưu trữ tiền điện tử này, tương tự như tài khoản ngân hàng trực tuyến. Ngoài ra ví Bitcoin giúp người dùng có thể gửi, nhận và thực hiện những giao dịch khác không bị giới hạn tại bất kỳ đâu trên thế giới. Bitcoin không bị kiểm soát bởi bất kỳ cá nhân hay tổ chức hoặc chính phủ nào, dó đó đây là nơi lưu trữ tài sản được nhiều người sử dụng.

Tuy nhiên việc lưu trữ Bitcoin không chú ý tới việc sao lưu dự phòng gây mất ví Bitcoin đã gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng. Có thể toàn bộ số Bitcoin sẽ không thể phục hồi, rất nhiều triệu phú Bitcoin “xịt” không thể tiếp cận lượng tài sản khổng lồ của mình.

Việc khôi phục ví Bitcoin vô cùng quan trọng không chỉ cá nhân và tổ chức cũng rất quan tâm. Hiện nay có nhiều phương pháp giới thiệu có thể khôi phục ví Bitcoin dễ dàng nhưng liệu có an toàn không? Bài phân tích dưới đây của Tạp chí Crypto sẽ cho bạn một góc nhìn đa chiều.

Các loại ví lưu trữ Bitcoin

Ví lạnh

Ví lạnh là một giải pháp lưu trữ Bitcoin tốt nhất hiện nay được các chuyên gia bảo mật khuyên dùng nhờ trang bị nhiều công nghệ mã hóa cao cấp. Ví lạnh là một thiết bị phần cứng với các con chip bảo mật như Secure Element cao cấp trên các dòng ví lạnh Ledger mang tới khả năng mã hóa cực mạnh.

Tuy nhiên thứ khiến ví lạnh trở nên an toàn chính là việc không tiếp xúc với môi trường internet trừ khi sử dụng ví, do đó tránh được các cuộc tấn công mạng. Ngoài ra các lớp bảo mật bổ sung như mã PIN, sinh trắc học, vân tay, passphrase cũng giúp ví có thêm nhiều lớp bảo vệ.

Không chỉ dừng lại ở đó, một số dòng ví lạnh có tính năng tự hủy dữ liệu khi nhập sai mã PIN hoặc mật khẩu quá nhiều lần giúp bảo vệ tài sản bên trong. Những tính năng như dễ dàng khôi phục ví Bitcoin khi ví lạnh bị hỏng sang ví mới cũng là cách rất an toàn cho lưu trữ Bitcoin dài hạn.

Một số dòng ví lạnh nổi tiếng gồm Ledger, ví lạnh Trezor, ví lạnh SafePal, KeepKey, CoolWallet…

Ví trên website

Đây là phương pháp lưu trữ Bitcoin trên các nền tảng cung cấp giải pháp ví Bitcoin như Blockchain.com, ví Bitcoin Coinbase… Phương pháp này có ưu điểm là dễ sử dụng, tạo ví Bitcoin nhanh chóng trên cả máy tính và điện thoại. Ngoài ra các ví Bitcoin này hoàn toàn miễn phí, có ứng dụng hỗ trợ trên nhiều nền tảng rất phù hợp với những người dùng mới.

Tuy nhiên bảo mật và rủi ro thanh khoản là những thứ phải chú ý tới, Bitcoin lưu trên các ví web này được quản lý bởi một công ty trung gian. Trong trường hợp công ty phá sản hoặc rủi ro pháp lý có thể số Bitcoin này sẽ bị thu hồi để đảm bảo khả năng trả nợ… Khôi phục ví Bitcoin trên các nền tảng này thường khá dễ nếu bạn còn quyền truy cập vào Email hoặc mật khẩu.

Ví tiền điện tử di động

Lưu Bitcoin trên các ví tiền điện tử như ví Trust, ví Exodus… có lợi thế là khả năng truy cập nhanh, hỗ trợ nhiều nền tảng. Về bản chất những ví này là ví nóng, chúng thường xuyên kết nối với mạng internet nên tiềm ẩn nhiều rủi ro tấn công, theo dõi.

Ví đựng Bitcoin này phù hợp với lượng Bitcoin nhỏ, sử dụng thường xuyên – phù hợp cho những người mới tập làm quen với các loại ví tiền ảo.

Ví giấy Bitcoin

Ví giấy là giải pháp lưu trữ Bitcoin cổ điển trước thời điểm ví lạnh đầu tiên là Trezor Model One ra đời vào năm 2014. Đây là cách ghi những Private Key phục hồi ra giấy và cất chúng ở nơi an toàn, khó phát hiện với người lạ. Khi cần sử dụng sẽ nhập các khóa cá nhân này để có quyền truy cập và sử dụng ví Bitcoin.

Ngày nay phương pháp này không còn được sử dụng thường xuyên. Bạn nên sử dụng ví lạnh để lưu trữ Bitcoin và nhiều loại token khác nữa. Hơn nữa khi lưu ra giấy rất dễ bị quên, mất, thất lạc gây khó khăn cho việc khôi phục ví Bitcoin.

Các nguyên nhân mất ví Bitcoin

Có rất nhiều nguyên nhân khiến ví Bitcoin bị mất từ lỗi chủ quan hoặc khách quan nhưng phần lớn nguyên nhân do người dùng quá chủ quan. Việc khôi phục ví Bitcoin sẽ khó hơn rất nhiều so với bước sao lưu dữ liệu như khóa cá nhân và từ khóa hạt giống khi tạo ví Bitcoin. Dưới đây là một số nguyên nhân chính khiến bạn không có quyền truy cập vào ví.

Máy tính bị hỏng, mất

Ví Bitcoin ban đầu được cài đặt trên máy tính thông qua phần mềm Bitcoin Core, ví sẽ giúp bạn gửi, nhận, chuyển và quản lý Bitcoin dễ dàng, trực quan. Ví Bitcoin chỉ hỗ trợ hệ điều hành Windows và macOS, để hoạt động cần đi kèm với một sổ cái có dữ liệu cực lớn. Ngày nay dữ liệu đã lên tới gần 500GB, tốc độ nở ra khoảng 5 – 15GB/tháng tùy thuộc vào lượng giao dịch nhiều hay ít.

Để ví hoạt động bạn cần có ổ cứng để lưu trữ dữ liệu ví, do ổ cứng cũng là một linh kiện máy tính nên có tuổi thọ và hạn sử dụng. Thông thường sau khoảng 3 – 5 năm ổ cứng sẽ bị bad, dữ liệu có nguy cơ bị mất hoặc không thể sử dụng.

Phần lớn người dùng cần khôi phục ví Bitcoin trên máy tính đã cài cách đây hàng thập kỷ, thời điểm ổ cứng HDD truyền thống vẫn thống trị. Ngoài ra việc lưu trữ Bitcoin trên laptop cá nhân, máy tính công ty khi bị mất bạn sẽ không có quyền truy cập vào ví.

Quên mật khẩu đăng nhập

Mật khẩu đăng nhập là lớp bảo mật cơ bản và đầu tiên của Bitcoin trang bị trên Bitcoin Core. Sau này các loại ví lưu trữ Bitcoin như ví lạnh, ví phần mềm, ví web cũng đều sử dụng mật khẩu làm tiêu chuẩn. Việc quên mật khẩu là không thể tránh khỏi bởi thời buổi internet có quá nhiều mật khẩu trên các nền tảng cần phải nhớ.

Hơn nữa việc đặt mật khẩu khó nhớ bằng những ký tự đặc biệt, chữ cái và số kết hợp lâu ngày cũng sẽ khiến bạn bị quên và không nhớ. Việc khôi phục ví Bitcoin khi quên mật khẩu sẽ “dễ thở” hơn so với lỗi phần cứng, tuy nhiên để nhớ được mật khẩu cũng không thực sự dễ dàng.

Ví lưu trữ Bitcoin bị hỏng

Hầu hết các ví phần cứng đều có thể bị hỏng hoặc lỗi trong quá trình sử dụng, đặc biệt là lưu trữ Bitcoin trong nhiều năm. Nếu tính từ lúc Bitcoin được giới thiệu đã trải qua hơn một thập kỷ, quãng thời gian này cũng đủ dài để các thiết bị phần cứng phát sinh vấn đề.

Trước khi có ví lạnh trữ coin mọi người thường lưu Private key ra những chiếc USB mã hóa như IronKey của KingSton. Nếu quên mật khẩu hoặc mã PIN việc khôi phục ví Bitcoin sẽ cực kỳ khó khăn do hầu hết các loại USB này đều có tính năng tự hủy.

Loại ví phần cứng lưu trữ nữa thường dùng là ví lạnh, mặc dù mới được giới thiệu vào 2014 nhưng tuổi thọ cũng đã trải qua hàng thập kỷ. Lỗi hoặc vấn đề phát sinh trên các thiết bị này là điều không thể tránh khỏi.

Quên Private Key, Seedphrase

Private key và từ hạt giống là hai phương pháp khôi phục ví Bitcoin dễ dàng nhất, việc sao lưu chúng cũng không mất thời gian và chi phí. Tuy nhiên rất nhiều trường hợp quyên ví Bitcoin những không còn sao lưu bất kỳ thông tin nào khiến quá trình khôi phục ví trở nên vô cùng khó khăn.

Bị hacker tấn công

Những dòng ví nóng, ví web hay ví online thường được tin tặc chú ý đến bởi khả năng kết nối internet 24/7. Hầu hết tin tặc đều nhắm tới việc hack và chuyển Bitcoin về ví của mình, tuy nhiên chúng cũng phá hủy hoặc khiến ví bị hỏng khi không thể tấn công.

Cách khôi phục ví Bitcoin

Sử dụng Private Key

Private key là chìa khóa cá nhân, đây là phương pháp duy nhất và độc nhất để toàn quyền kiểm soát Bitcoin trong ví. Private key gồm nhiều ký tự chữ và số kết hợp với nhau tạo nên một dãy khó đoán và không thể tìm ra sự ngẫu nhiên.

Sử dụng Private key là phương pháp dễ và phổ biến nhất hiện nay để phục hồi lại mật khẩu đăng nhập và khôi phục ví Bitcoin. Nếu trước đây bạn đã lưu những mã này hãy thử một số cách như:

• Tìm lại vị trí cất giấu nếu đã ghi ra giấy
• Tìm lại các thư mục trong máy tính nếu còn lưu

Ngoài ra nếu tạo ví Bitcoin trên các ứng dụng điện thoại hãy thử khôi phục thông qua những từ khóa dự phòng (seedphrase).

Sau khi tìm thấy Private Key bạn sẽ có quyền truy cập vào ví Bitcoin của mình. Thông thường nên thực hiện việc thông qua các ứng dụng phổ biến như Mycelium, Electrum hoặc Breadwallet để khôi phục ví Bitcoin. Sau đó bạn hãy chuyển sang một ví lạnh để lưu trữ Bitcoin dài hạn, hoặc chuyển lên sàn giao dịch để bán.

Private key sử dụng chỉ để khôi phục ví Bitcoin khi bị quên mật khẩu hoặc không có quyền truy cập ví, chỉ nên sử dụng một lần. Khi có quyền đăng nhập hãy chuyển hết Bitcoin sang một ví mới an toàn hơn.

Sử dụng Seedphrase

Sau đề xuất cải tiến BIP39 vào năm 2013 đã đánh dấu bước chuyển mình mới khi những từ khóa hạt giống (seedphrase) đã được bổ sung. Thay vì phải nhớ những chuỗi mã hóa rất dài thì seedphrase là giải pháp dễ hơn nhiều với 2048 từ vựng phổ biến trong tiếng Anh.

Seedphare là phương pháp khôi phục ví Bitcoin tương tự như những Private key, thông thường chúng có độ dài 12, 18 hoặc 24 từ. Đại đa số mọi người thường ghi chúng ra giấy và cất ở tủ đồ, nơi bí mật trong phòng… bạn có thể nhớ lại vị trí đã cất trong quá khứ.

Ngoài ra một số người thường chụp lại ảnh những từ này và đồng bộ lên iCloud hoặc các dịch vụ lưu trữ ảnh, trong máy tính… Bạn cũng nên thử tìm kiếm cả trên điện thoại, máy tính hoặc các dịch vụ cloud.

Ngoài ra bạn cũng nên sử dụng những phương pháp để cố nhớ lại những từ khóa hạt giống phục hồi này để khôi phục ví Bitcoin của mình. Sau khi tìm được seedphrase hãy đăng nhập trên các dòng ví lạnh Ledger, Trezor sẽ có tính năng phục hồi qua từ khóa.

Khôi phục qua Email/SĐT

Một số dịch vụ ví tiền Bitcoin cho phép lưu trữ BTC thông qua dịch vụ cung cấp miễn phí như ví Coinbase, ví Blockchain.com. Khi tạo tài khoản thông thường sẽ có những lớp xác minh như qua Email, số điện thoại. Trong trường hợp đã quá lâu ngày không đăng nhập hoặc không nhớ tài khoản có thể tìm lại trong email vẫn còn quyền truy cập.

Một số ví tiền ảo khác thường có các lớp xác thực bổ sung như 2FA hoặc yêu cầu KYC lại để lấy mật khẩu bạn hãy cố gắng làm theo các hướng dẫn. Thông thường nếu còn lưu Bitcoin trên các ví Web này thì khả năng lấy lại được sẽ cao hơn nhiều so với nhớ Private key và seedphrase.

Phục hồi dữ liệu

Phục hồi dữ liệu là một phương pháp khôi phục ví Bitcoin khá phổ biến khi bạn không có quyền truy cập vào ví. Thường những dữ liệu liên quan tới Bitcoin như file wallet.dat sẽ nằm trên ổ cứng trong thư mục dữ liệu của Bitcoin Core. File này chứa siêu dữ liệu gồm private key, public key, tập lệnh tương ứng với địa chỉ trên máy tính.

Trong trường hợp vẫn nhớ mật khẩu bạn chỉ cần còn lưu file này có thể copy sang máy tính mới và phục hồi ví Bitcoin rất dễ dàng. Những lỗi ổ cứng, máy tính hỏng hoặc bị mất là không thể tránh khỏi trong quá trình sử dụng bạn tìm tới các dịch vụ khôi phục dữ liệu. Tuy nhiên nên làm hợp đồng rõ ràng để tránh mất Bitcoin nếu ví được khôi phục thành công.

Không nên sử dụng các phần mềm như EaseUS Data Recovery Wizard, Recuva hoặc Disk Drill để khôi phục ví Bitcoin bằng tập tin wallet.dat – các dữ liệu sẽ bị ghi đè.

Đây là phương pháp không đảm bảo được 100% khả năng thành công nhưng cũng là cách mà nhiều người đang thử để khôi phục Bitcoin của mình. Một trong số đó là James Howells, một người Anh đã ném ổ cứng chứa hơn 7500 Bitcoin vào bãi rác cách đây 10 năm. Nếu có thể tìm thấy ổ cứng và khôi phục ví Bitcoin thành công anh ấy sẽ trở thành tỷ phú đô la.

Nhớ lại những gì đã quên

Nhớ lại những ký ức, những thông tin có thể giúp bạn khôi phục ví Bitcoin thông qua những từ khóa hạt giống hay có thể là nơi lưu private key trong nhà. Đây là phương pháp tuy tỉ lệ thành công thấp nhưng bạn cũng nên thử qua.

Có nhiều người đang dùng những cách như thôi miên để cố gắng nhớ lại ký ức từ đó tìm ra mật khẩu ví như trường hợp của Stefan Thomas. Lập trình viên người Đức đã cất Private key trong chiếc USB bảo mật IronKey của Kingston chứa 7002 Bitcoin. Sau 8 lần nhập sai USB có khả năng sẽ tự hủy nếu nhập sai nốt hai lần còn lại, khi đó toàn bộ dữ liệu sẽ bị xóa và sẽ không thể khôi phục ví Bitcoin.

Những lưu ý cần nhớ khi khôi phục ví Bitcoin

Sử dụng phương pháp an toàn

Những loại USB mã hóa có tính năng tự hủy hoặc ví lạnh trữ coin có khả năng xóa sạch dữ liệu nếu nhập sai quá nhiều lần. Khi sử dụng các phương pháp khôi phục ví Bitcoin này phải hết sức cẩn thận, khi dữ liệu bị xóa sẽ gần như không thể phục hồi được.

Lựa chọn đơn vị uy tín

Có rất nhiều tổ chức kinh doanh dịch vụ khôi phục ví Bitcoin cả trong và ngoài nước nhưng phần lớn đều thất bại bởi thuật toán Bitcoin quá khó để khai thác. Những cách phổ biến nhất thường được dùng là khôi phục dữ liệu khi người dùng còn nhớ mật khẩu.

Lưu ý rằng hiện nay không có cách nào để quét hoặc tìm lỗ hổng từ seedphrase và private key nên các dịch vụ quảng cáo tương tự sẽ là dạng lừa đảo. Một số đơn vị như KeychainX có thể khôi phục lại những từ hạt giống nếu người dùng quên một số lượng từ nhất định.

Tuy nhiên nếu bạn quên tất cả thì khả năng khôi phục gần như bằng không. Bởi xác suất để tìm 12 từ trong 2048 wordlist là (2048^11)*(2048/(11-4)), 24 từ là (2048^23)*(2048/(23-8)) những con số rất khủng khiếp.

Đảm bảo thông tin khôi phục chính xác

Nếu bạn tự khôi phục ví Bitcoin, hãy đảm bảo rằng các thông tin khôi phục bạn nhập vào chính xác, như Private Key, Seedphrase hoặc mật khẩu mới. Nếu dịch vụ khôi phục ví Bitcoin gửi dữ liệu nên cam kết với khách hàng bằng văn bản hoặc hợp đồng có giá trị pháp lý. Nếu thông tin sai có thể khiến mất Bitcoin vĩnh viễn.

Nâng cấp hệ thống và đặt mật khẩu mạnh

Sau khi khôi phục ví Bitcoin thành công nên cập nhật hoặc cài lại ứng dụng/hệ điều hành, đồng thời chuyển hết Bitcoin sang một ví lạnh an toàn hơn. Ngoài ra nên kết hợp với việc đặt mật khẩu mạnh, sử dụng các phần mềm bảo mật như Windows Security, Avast, ESET.

Cách giữ ví Bitcoin an toàn

Để tránh mất ví và phải tìm tới các giải pháp phục hồi ví Bitcoin nên đề phòng trước khi tìm cách xử lý, một số cách bạn nên tham khảo như:

• Nên thường xuyên sao lưu Private key và seedphrase ra giấy và cất ở nơi an toàn.
• Sử dụng ví lạnh để lưu trữ Bitcoin dài hạn.
• Thường xuyên cập nhật phần mềm hệ thống.
• Không nên lưu Bitcoin lượng lớn ở một ví.
• Hạn chế lưu Bitcoin dài hạn trên các ví Web, ví bên thứ ba.
• Không chia sẻ hoặc để lộ thông tin private key.
• Không đặt mật khẩu dễ đoán, mã pin dễ phát hiện.
• Cài các phần mềm bảo vệ máy tính và điện thoại.

Kết luận

Khôi phục ví Bitcoin là quá trình khá khó và vô cùng phức tạp tùy thuộc vào từng loại ví mà người dùng lưu trữ. Phần lớn việc tìm tới các dịch vụ khôi phục lỗi ở người dùng do chủ quan, không sao lưu private key và các dữ liệu khác.

Để tránh mất ví nên sao lưu định kỳ, cất trữ những khóa cá nhân ở nơi bảo mật, an toàn chống được tiên tai.. Không nên chia sẻ thông tin cho người khác kể cả người thân.

Một số câu hỏi thường gặp về khôi phục ví Bitcoin:

Hải Nguyễn